Hans Smits nam gisteravond afscheid als voorzitter van de raad van commissarissen van KLM. Het is het einde van zijn termijn.
In een openhartig interview licht hij de tumultueuze samenwerking tussen KLM en Air France toe: "Het was een goed huwelijk. Het is een slecht huwelijk geworden."
Gebrek aan vertrouwen
KLM en Air France zijn inmiddels vijftien jaar geleden gefuseerd, maar een gezamenlijke bedrijfscultuur is nooit van de grond gekomen. Het is er niet bepaald beter op geworden, zegt Smits. "In de laatste vijf à zes jaar is te veel vanuit macht, vanuit centralisatie gedacht en geopereerd. Ja, dat creëert wantrouwen."
De oorzaak hiervan is volgens Smits een verschuiving in het machtsevenwicht tussen Air France en KLM, waardoor ongelijkwaardigheid tussen de twee partijen is ontstaan. En dat lag niet aan de mensen op de werkvloer, maar aan de verhoudingen in de top. "Operationeel werd er heel goed samengewerkt, zowel bij KLM als bij Air France. Tienduizenden medewerkers werken voor het gemeenschappelijke doel. Om maar even aan te geven hoe goed dat loopt."
Extra pijnlijk is het daarom dat het in de top zo slecht botert. Volgens Smits luisterden de Fransen te weinig: "Als de mind-set 'concentratie, centralisatie, ik ben de baas' de overhand krijgt, dan luister je te weinig naar andere mensen."
Geen vrienden
In februari ontstaat ophef: de bestuursvoorzitter van Air-France-KLM, Ben Smith, zou het hoofd van KLM, Pieter Elbers, willen wegsturen. KLM-medewerkers gaan de barricades op voor hun baas. Zelfs het kabinet bemoeit zich ermee en spreekt steun uit voor Elbers. Uiteindelijk wordt Elbers tóch herbenoemd.
De verhoudingen tussen beide partijen blijven slecht. Dat wordt pijnlijk duidelijk wanneer Smith en Elbers elkaar de hand niet schudden bij de presentatie van de kwartaalcijfers. Dit gebeurt voor het oog van de camera. "Laat ik het zo zeggen: het zijn geen vrienden van elkaar op dit moment", zegt Smits.
"Mijn inschatting is dat Ben Smith te veel vanuit macht opereert", zegt Smit. "Macht is geheimzinnig, macht is directief. Dus hij zou wel gedacht hebben: 'Nou ik wil wel die hand geven, maar dan moet jij het eerst doen. Ik zal het zeker niet als eerste doen, want ik ben de baas.' Dat is in mijn veronderstelling min of meer zijn mindset in hoe hij zo'n bedrijf leidt."
Hans Smits is buitengewoon teleurgesteld over de gang van zaken: "Dit was hét moment om te zeggen: 'nou jongens, oké, er is een hoop gebeurd, maar wég die nare periode. We maken een nieuwe start, we geven elkaar de hand.' Maar dat is niet gebeurd en dat is heel jammer."
Smits vertelt over een ander voorval tussen Smith en Elbers. Smith organiseerde op de Franse ambassade in Den Haag een diner. Hij nodigde Nederlandse parlementariërs uit, die bij binnenkomst verbaasd waren dat Elbers niet aanwezig was. Elbers wist van niets en was niet uitgenodigd. "Dat is weer zo'n vorm van bejegening waarvan ik zeg: dat is not done!" zegt Hans Smits.
Vlak na de herbenoeming van Pieter Elbers kocht de Nederlandse staat aandelen in Air France-KLM. Dit om meer invloed uit te kunnen oefenen op ontwikkelingen in het bedrijf en om de belangen van KLM en Schiphol beter te kunnen bewaken, zei minister Hoekstra van Financiën. Dit had 'absoluut meteen effect', aldus Smits: "Die staatsdeelneming maakt dat er een soort herstel is van het machtsevenwicht, wat vroeger door de personen, vanuit hun leiderschap werd gegeven."
Volgens Smits was de aankoop van staatsaandelen een van de weinige mogelijkheden om de gelijkwaardigheid tussen de partijen te herstellen. De Franse politiek reageerde verbaasd en verontwaardigd over de aankoop van de Nederlandse staat. Maar Smits zegt dat de lucht inmiddels is geklaard: "En ach, het hoort een beetje bij het spel. Er is een nieuwe realiteit, het is geaccepteerd, en we gaan nu zorgen met elkaar dat een aantal dingen aangepast worden. Ik ben ervan overtuigd dat dit een geslaagde missie is."
Toekomst
Voor de toekomst van KLM ziet Smits in bestuursvoorzitter Ben Smith een bedreiging als die zijn gedrag niet aanpast: "Als hij zich zo blijft gedragen: ja. Maar ik vertrouw erop dat dat niet het geval is."
Smits schat de overlevingskansen van het verstandshuwelijk positief in. "Zo'n 70 à 80 procent. Er is natuurlijk altijd een kleine kans dat er iets mis gaat, maar ik zie de overlevingskans toch vrij groot."
Als het aan Smits ligt, blijft vertrekhal 2 op Schiphol voorlopig dus nog blauw. Maar het zal niet zonder slag of stoot gaan. "Het was een goed huwelijk. Het is een slecht huwelijk geworden. Maar ik ben niet hopeloos. Ik denk dat met enige hulp het weer een heel goed huwelijk kan worden, maar daar is wel het nodige voor nodig."
