Noord-Iers geweld laait op, met dood van journaliste groeien de zorgen

Vuurwerkbommen, kogels en stenen: in de Noord-Ierse stad Londonderry was het gisteravond onrustig nadat agenten een inval in een woning hadden gedaan. In de wijk Creggan, waar veel Ierse nationalisten wonen, werd wraak genomen op de politie met alles wat maar afgevuurd kon worden.

Dit zijn beelden van gisteravond:

Dat in het tumult ook Lyra McKee - die vlakbij een van de politiewagens stond - geraakt zou worden, hadden de schutters waarschijnlijk niet voorzien. Rond 23.00 trof een kogel de 29-jarige journaliste. Ze overleed vlak na aankomst in het ziekenhuis.

"Wij zijn de Goede Vrijdag-generatie", schreef McKee in 2016 nog voor een magazine. "Bestemd om de gruwelen van de oorlog in Noord-Ierland niet mee te hoeven maken, maar om de vruchten van de vrede te plukken. Die leken er alleen nooit te komen."

Ergens is het ironisch dat de auteur van deze zinnen nu zelf om het leven is gekomen bij rellen. Nota bene een dag voor de viering van het Goede Vrijdag-akkoord, dat dik twintig jaar geleden een eind maakte aan het bloedige conflict tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland.

New IRA

De politie spreekt van een terroristisch incident en wijst in de richting van "gewelddadige, dissidente nationalisten". De New IRA zou verantwoordelijk zijn. De 'nieuwe IRA' is een afsplitsing van het verboden paramilitaire Ierse Republikeinse Leger (IRA), dat vorige eeuw met geweld streed voor een verenigd Noord-Ierland en Ierland. Ook wilde het onafhankelijkheid van Groot-Brittannië.

Het dodelijke geweld van gisteren komt niet als donderslag bij heldere hemel. Het is al langer onrustig in Derry (zo noemen katholieken de stad) of Londonderry (de protestantse versie). In januari ontplofte al een autobom bij een rechtbank in het centrum van de stad, tien dagen later eiste New IRA de aanslag op.

De gigantische klap werd vastgelegd door een beveiligingscamera:

Een link met de chaos rond de brexit is snel gelegd. "Natuurlijk", zegt Veerle de Vos, expert Noord-Ierland en Ierland voor de Belgische omroep VRT. Ze was onlangs nog in Londonderry. "De brexit leidt tot onzekerheid in Noord-Ierland. Republikeinen vrezen voor de terugkeer van een harde grens met Ierland."

Grensposten die eind vorige eeuw werden gesloten en ontmanteld, worden bij een no-deal-brexit mogelijk weer bezet. Dat zou een schending van het Goede Vrijdag-akkoord betekenen. "En er is misschien officieel vrede in Noord-Ierland, vredig is het er allerminst. De situatie is fragiel", legt De Vos uit. "De wonden zijn nooit geheeld en er heerst nog veel wantrouwen. De kwestie maakt oude geesten wakker."

'Excuusgeweld'

"Een dichte grens is voor de katholieke Noord-Ieren onverteerbaar. Ze zouden dan weer afgescheiden worden van de katholieken in het zuiden, met wie ze zich etnisch en cultureel verbonden voelen", vertelt De Vos. "Radicalen misbruiken nu die onzekerheid over de brexit om opnieuw actief te worden."

Daar wordt al langer voor gevreesd, zegt correspondent Tim de Wit. "Er is veel voor gewaarschuwd dat dissidente groepen de brexit als excuus voor geweld zullen gebruiken", zegt hij. "Maar het is niet zo dat zij er 'opeens weer zijn'. Dit soort groeperingen zijn al langer actief."

Bovendien is het in de aanloop naar het Paasweekend vaker onrustig in Noord-Ierse grensstadjes. "De nationalisten herdenken dan de Paasopstand", zegt De Wit. In 1916 deden Ieren een (mislukte) aanval op de Britse overheersers, wat wordt gezien als de opmaat naar de Ierse onafhankelijkheid. "Dat was een ontzettend belangrijk en beladen moment. Rond deze periode zijn nationalisten daarom van oudsher actief."

Olie op het vuur

Huiszoekingen van de Britse politie, zoals gisteren, zijn voor dissidenten olie op het vuur. De angst onder inwoners in de grensstad zit er in ieder geval goed in, zegt Veerle de Vos. "Ik was er vorige maand nog en je merkt echt dat mensen bang zijn. Ze vrezen dat er meer incidenten komen en de situatie opnieuw escaleert. Ik maak me absoluut zorgen, ja."

Tim de Wit deelt dat gevoel. "Dat het gedoe in het grensgebied toeneemt, valt niet te ontkennen. Dat is wel zorgwekkend, ja."