#Mietenwahnsinn: Berlijners komen in opstand tegen hoge huren

• Judith van de Hulsbeek en Wouter Zwart

Ooit stond de Duitse hoofdstad bekend om z'n goedkope woonruimte, maar dat is verleden tijd. Tenminste 25.000 demonstranten gingen vandaag in Berlijn de straat op om te protesteren tegen hoge huren en het verdringen van mensen met lage inkomens uit de stad.

Gewapend met trommels en spandoeken trekken de demonstranten van de Alexanderplatz naar de wijk Kreuzberg, waar de problemen op de woningmarkt uitzonderlijk groot zijn. Onder meer door de toestroom van nieuwe bewoners, jaarlijks zo'n 40.000, zijn de grond- en huurprijzen de laatste tien jaar snel gestegen. Kostte een appartement van 60 vierkante meter in 2010 gemiddeld nog 360 euro per maand, nu betaal je daar 648 euro voor. In sommige populaire wijken verdubbelden of verviervoudigden de prijzen zelfs.

Marina Alwesi kan erover meepraten. Met een vriendin houdt ze een groot spandoek omhoog met daarop 'Wir sind der Kiez', oftewel: wij zijn de wijk. "Wonen is een mensenrecht, daar moet je geen winst uit behalen. Een betaalbare huurwoning is zo moeilijk te vinden, zeg maar gerust onmogelijk. Behalve als je veel geld meebrengt. En dat hebben wij niet. Willen we echt in zo'n wereld wonen? Ik niet."

Duizenden mensen gingen de straat op om hun ongenoegen over de hoge huren te tonen:

De strategie van vastgoedbedrijven en investeerders is bekend: woningen worden op grote schaal opgekocht en omgebouwd tot luxeappartementen, die voor mensen met een laag inkomen niet te betalen zijn. Ook Amsterdam kampt met dat probleem.

Daarnaast speelt mee dat huurders met een goedkoop huurcontract in Berlijn niet 'veilig' zijn. Na een gedwongen 'sanering' van een huurwoning mag de eigenaar de maandprijs flink omhoog gooien. Wie zich tegen de saneringen verzet, trekt vaak aan het kortste eind. Gedwongen huisuitzettingen zijn aan de orde van de dag.

Menig demonstrant durft dan ook niet met journalisten over de eigen woonsituatie te praten. "Je weet maar nooit of de huisbazen meekijken", fluistert een man, waarna hij doorloopt. Op zijn borst heeft hij stickers geplakt met '#mietenwahnsinn' erop, #huurwaanzin; de leus die vanmiddag viral ging op Duitse sociale media.

"Het is ook waanzin", vertelt mevrouw Krüger, die 60 procent van haar pensioen uitgeeft aan huur. "Ik kan dat niet lang meer volhouden. Maar als ik zou verhuizen naar een nieuwe, kleinere woning, betaal ik hoogstwaarschijnlijk hetzelfde. Ik hoop oprecht dat ik niet dakloos word. En daarom demonstreren we vandaag. Om de politici tot het inzicht te brengen dat ze voor ons moeten zorgen, niet voor zichzelf."

De Duitse politiek heeft al verschillende maatregelen geïntroduceerd om deze wanpraktijken aan te pakken. De 'Mietpreisbremse', een rem op de huurprijs, moest de verhoging van huren binnen de perken houden, maar die bleek makkelijk te omzeilen. Het linkse stadsbestuur gaat nog verder en heeft onder meer de verkoop van gemeentelijke grond aan bedrijven verboden, verhuur via Airbnb aangepakt en de wetten zo aangepast dat renovaties onder het mom van 'Milieuschutz', omwille van het milieu dus, kunnen worden tegengehouden.

Maar voor sommige Berlijners gaat dat niet ver genoeg. Vandaag start ook een burgerinitiatief om vastgoedbedrijven met meer dan drieduizend woningen te onteigenen. Een radicaal idee, dat onder een steeds breder publiek steun vindt. Binnen vier maanden moeten er 170.000 handtekeningen worden verzameld. Lukt dat, dan is de stad verplicht om een referendum over het voorstel te organiseren.

Marina Alwesi ziet zo'n onteigening wel zitten: "Ik zou voor stemmen, omdat de Duitse huisvesting een geldbeluste onderneming is geworden van grote bedrijven, die het algemene welzijn totaal niet dient."

Hoewel het idee dus nog in de startblokken staat, is er in de politiek en de media al veelvuldig over gediscussieerd. Vooral over de vraag of onteigening überhaupt mogelijk is. Zowel voor- als tegenstanders van het idee beroepen zich daarbij op de grondwet.

Eerder succes

Woningmarktexperts betwijfelen of onteigening een positief effect zal hebben op de huurprijzen en economen waarschuwen voor een afschrik-effect richting investeerders. Het zou er zelfs toe kunnen leiden dat er minder woningen in Berlijn worden gebouwd.

Zo ver is het dus nog niet. Vooralsnog is het Berlijnse stadsbestuur tegen onteigening, al noemt coalitiepartner Die Linke het burgerinitiatief sympathiek. Maar als het referendum er komt, en de Berlijners stemmen voor, dan zullen ze zich toch serieus over het voorstel moeten buigen. Het zal niet voor het eerst zijn dat Berlijners op deze manier grote bouwplannen dwarszitten, eerder dit jaar werd een geplande Google-campus uit Kreuzberg 'verjaagd' en ook de bebouwing van het voormalig vliegveld Tempelhof is via een referendum tegengehouden.