Tegen alle verwachtingen in kwam het kabinet vorige week met een forse draai: er komt toch een CO2-heffing voor de industrie. Simpel gezegd een belasting op elke ton koolstofdioxide (CO2) die een bedrijf uitstoot. Maar hier gaat het juist om de details: hoe hoog wordt de heffing, wat gebeurt er met het geld en komen er uitzonderingen?
De beslissing heeft de rollen in korte tijd compleet omgedraaid. Tot vorige week waren de milieuclubs furieus over de uitkomst van de industrietafel: geen CO2-heffing, sterker, er was zelfs nooit serieus over gesproken. De industrie was juist tevreden. "Ik vind dat er een mooi pakket ligt", zei VEMW-voorzitter Gertjan Lankhorst, die de belangen van grote energiegebruikers vertegenwoordigd.
Maar met een korte persconferentie gooiden minister Eric Wiebes en premier Mark Rutte vorige week woensdag het roer drastisch om: er komt toch een CO2-heffing. Die moet eraan bijdragen dat de industrie fors CO2 gaat besparen, maar mag er niet toe leiden dat bedrijven uit Nederland worden weggejaagd, aldus minister Wiebes. Nu reageerden de milieuclubs verheugd, maar waren de werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland boos en bezorgd. "Een onvoorwaardelijke Nederlandse CO2-heffing bovenop het Europese systeem zal leiden tot verlies van bedrijvigheid en banen."
'Snelheid geboden'
Wat gaat er nu precies gebeuren? En wanneer? Het kabinet heeft beloofd om eind april met een pakket klimaatmaatregelen te komen, inclusief een CO2-heffing. Tot eind maart werken ambtenaren aan een voorstel voor zo'n heffing, waarbij de coalitiepartijen worden betrokken én oppositiepartijen die de plannen mogelijk steunen, zoals GroenLinks en de PvdA.
In de eerste helft van april zal er worden gesproken met de deelnemers van de industrietafel over dat voorstel. Ook partijen die eind december hun steun aan het klimaatakkoord introkken, Greenpeace en Natuur en Milieu, kunnen weer meepraten. "Het is jammer dat we in deze fase pas serieus kunnen praten over een CO2-heffing", zegt Marjolein Demmers, directeur van Natuur en Milieu. "Dat betekent dat het nu heel snel moet. Maar we zijn blij dat het kabinet nu verantwoordelijkheid neemt."
"De regie ligt nu bij het ministerie en niet meer bij de tafel", zegt Faiza Oulahsen van Greenpeace. "We zijn blij met de toezegging dat er echt 14,3 megaton uit moet komen."
'Sterke prikkel'
Hoe de heffing er precies uit komt te zien, is nog onduidelijk. De voorwaarden zijn dat wel. Er moet 14,3 megaton CO2-besparing worden gehaald. Ook mag er geen 'weglek' zijn naar het buitenland; dat betekent dat productie naar het buitenland verplaatst wordt, waardoor er geen echte CO2-besparing optreedt. De milieuclubs hebben wel ideeën over de vorm van zo'n heffing.
"Wij stellen voor om een algemene, lage heffing in te voeren en met die opbrengst bedrijven te subsidiëren die snel veel willen besparen", vind Marjolein Demmers van Natuur en Milieu. "Daarnaast moet er een boete komen die los staat van de plannen die worden ingediend. Als een bedrijf minder CO2 bespaart dan een vooraf bepaalde norm voor die sector, dan moet er een hoge boete worden opgelegd. Dat geeft een sterke prikkel om snel te verduurzamen."
Voor Gertjan Lankhorst van VEMW is zo'n algemene ofwel generieke heffing echter onbespreekbaar. "We hebben steeds gezegd dat een generieke heffing alleen in Nederland niet past binnen het Europese speelveld. Een recent rapport van Pricewaterhousecoopers onderstreept dat. Ongeacht of die heffing nou laag of hoog is. Dit is niet uit te leggen aan het hoofdkantoor van een multinational die in Nederland opereert."
Om met iets te komen waar we het allemaal over eens zijn is niet onmogelijk, maar wel heel moeilijk.
Opmerkelijk is dat het voorstel waar half april overeenstemming over moet zijn, niet wordt doorgerekend. Daar is volgens het ministerie geen tijd voor, zeggen betrokkenen. "Dat is heel vreemd", vindt Lankhorst. "We hebben tot nu toe steeds gepraat op basis van doorrekeningen. Om nu met iets in te stemmen dat niet is gevalideerd vind ik heel moeizaam."
Ook Natuur en Milieu is hier ontevreden over. "We hopen met het inzetten van eigen experts toch een beeld te krijgen van de effecten van het voorstel", zegt Marjolein Demmers. "Het is natuurlijk heel belangrijk hoe zo'n heffing uitpakt en dat weten we dus niet. Dat betekent dat de plannen in oktober eventueel nog moeten worden bijgesteld."
Draagvlak
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat laat in een schriftelijke reactie weten dat het hele klimaatakkoord jaarlijks zal worden doorgerekend in de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) van het Planbureau voor de Leefomgeving. "We hebben het afgelopen jaar met veel partijen maatregelen en plannen uitgewerkt. We hebben zo'n 11 jaar om die uit te voeren. Dat klinkt ver weg, maar alle tijd is nodig. We willen dus zo snel mogelijk van start. Daarom wachten we niet op een nieuwe doorrekening. We kunnen ook van start, want uit de doorrekening van 13 maart blijkt dat we met het pakket aan maatregelen de 49 procent kunnen halen, maar dat dit in de uitvoering concreter en scherper moet worden gemaakt. Daarbij moeten we natuurlijk goed de vinger aan de pols houden."
Het kabinet wil een zo groot mogelijk draagvlak voor de CO2-heffing. Maar het zal lastig worden om zowel de industrie als de milieuclubs tevreden te stellen. "Er is meer vertrouwen dat we op een goede heffing uitkomen, maar eerst zien en dan geloven", zegt Faiza Oulahsen van Greenpeace. Gertjan Lankhorst reageert ook voorzichtig. "Om met iets te komen waar we het allemaal over eens zijn is niet onmogelijk, maar wel heel moeilijk."
De Tweede Kamer moet nog akkoord gaan met het pakket maatregelen. En dan zou in juni het definitieve Klimaatakkoord kunnen worden gepresenteerd, met daaronder de handtekening van zoveel mogelijk betrokkenen.
