Dikke vrouwen in bondage, een zelfportret met alleen een zwart korset en mannen en vrouwen uit het nachtleven. Dit jaar wordt misschien wel de bekendste fotograaf van Nederland 60 jaar. Erwin Olaf viert dat met een overzichtstentoonstelling in het Gemeentemuseum en het Fotomuseum in Den Haag.
Daar hangen onder andere de controversiële zwart-wit foto's van de extreme naakten waarmee hij bekend werd. Het was een product van die tijd, zegt Olaf. "Begin jaren 80 was de seksuele revolutie gaande. Het was ook de tijd van de RAF en de IRA, waanzinnig heftig. Ik ging dan maar grapjes over seksualiteit en het lichaam maken."
De laatste jaren is het werk van Olaf een stuk meer ingetogen, maar nog steeds worden de foto's gekenmerkt door een perfect geënsceneerde setting. Van het licht tot het decor en de make-up, alles klopt tot in elk detail. En het naakte lichaam blijft een terugkerend onderwerp.
Olaf legt uit dat hij nu met een zachter oog kijkt "naar de mens in al zijn falen en al zijn grootsheid". "Ik vind het heel interessant dat wij als diersoort zoveel verschillende vormen, huidskleuren en haren hebben. Ik ken geen diersoort die zo prachtig is vormgegeven als de mens."
Volgens Olaf waren de series Rain, Hope en Grief (2004-2007) het begin van een nieuw soort denken. "Om niet meer te zeggen: dit is wat ik ben, dit is wat ik vind en ik ga jou daar nu schreeuwend van overtuigen, maar meer te zeggen van: wat vind jij, wat denk jij als bezoeker?"
Opwinding blijft voor hem een drijvende kracht. "Als ik dat niet voel, dan maak ik ook niks. Maar ik probeer het anders te verwoorden dan in 1985. Het zou onzin zijn als ik nog dezelfde schreeuwlelijk van toen zou zijn. Dit is nu veel meer wat ik ben, ik wil vakmanschap en plezier laten zien."
Olaf gebruikt zijn foto's ook vaak om een politiek statement te maken. Zo inspireerden de aanslagen in Parijs van 2015, op de redactie van satirisch weekblad Charlie Hebdo en in de concertzaal Bataclan, hem om foto's te maken als verzet tegen terreur. Om uiting te geven aan zijn kwaadheid.
In onderstaande video leidt Olaf ons langs vier foto's uit zijn oeuvre, waaronder de foto die hij maakte na Charlie Hebdo.
Tussen alle foto's die worden tentoongesteld zitten ook een paar buitenbeentjes: de foto's die Olaf maakte van de koninklijke familie. Ze werden gemaakt in het Koninklijk Paleis in Amsterdam. Olaf maakte staatsieportretten van de koning en koningin, maar ook lossere foto's van het gehele gezin.
"Het kan mij enorm ontroeren dat het in Nederland mogelijk is dat je voor een staatshoofd kan werken en ondertussen ook de meest schandalige naaktfoto's kan maken", zegt Olaf. "In menig andere staatsvorm had ik al lang in een of andere kerker gezeten en hier ben ik zelfs gevraagd om het koninklijke gezin te fotograferen."
Van alle fans die Olaf heeft, was zijn moeder de allergrootste. Ze overleed afgelopen najaar op 85-jarige leeftijd. "Als ze deze overzichtstentoonstelling zou hebben gezien, zou ze apetrots zijn geweest. En ze zou iedereen hebben aangeklampt: dit is mijn zoon! Ze zit heel erg in mijn gedachten."
Zijn moeder overleed toen hij bezig was met het maken van een serie in het Amerikaanse Palm Springs. "Het gekke is dat het zo'n energie gaf. Alsof er een engeltje boven de set was komen vliegen. Naar mijn idee heb ik beter gefotografeerd dan ik in in jaren heb gedaan. Ik ben haar zeer dankbaar."
Hoe lang Olaf zelf nog zijn bijzondere foto's kan blijven maken is niet duidelijk. In 1996 werd er longemfyseem bij hem geconstateerd, zijn artsen zijn verdeeld over zijn levensverwachting. De ene dacht dat hij 60 jaar zou worden, zijn huidige arts geeft hem nog tien jaar te leven.
"Ik kan daar wel heel erg moeilijk over gaan doen, maar ik moet mij wapenen. Door nu te doen waar ik zin in heb. Ik hoop niet dat het binnenkort al klaar is, maar het zou kunnen. Ik zou het niet erg vinden."
