'Bijzonder om in een land te zijn waar inwoners de vrijheid proeven'

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Welke herinneringen hebben onze correspondenten aan 2018? Deze week blikken zes correspondenten terug in een reeks persoonlijke verhalen. Vandaag correspondent Ellis van Gelder. Zij was zeven maanden zwanger toen ze in juli op een heel bijzonder moment op reportage was in Ethiopië.

"Waar willen jullie allemaal gaan filmen?", vraagt de medewerker van het ministerie van Informatie. "Welke straten en bij welke gebouwen?" We zijn in Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië, om verhalen te maken. Ik weet nog niet wie ik ga interviewen en al helemaal niet waar, maar we moeten iets opschrijven om toestemming te krijgen om te mogen filmen.

Er waait een nieuwe wind in dit autoritaire land. En daarom zijn we er.

De strenge controle is er nog steeds in Ethiopië, een land bekend om repressie en omvangrijke bureaucratie. Maar ambtenaren zoals deze op het ministerie van Informatie, laten de teugels langzaam iets meer vieren. We krijgen onze media-accreditatie.

In april kreeg Ethiopië een nieuwe premier, de 42-jarige Abiy Ahmed. Hij voerde in een razend tempo veranderingen door. Hij liet politieke gevangenen en kritische journalisten vrij uit de gevangenis, riep op tot verzoening in het etnisch verdeelde land en erkende dat de staat verantwoordelijk is geweest voor mensenrechtenschendingen.

Het is bijzonder om in een land te zijn waar de inwoners de vrijheid proeven. Er heerst een gevoel van euforie. In de hoofdstad Addis Abeba zie je het gezicht van de premier overal. Taxichauffeurs hebben stickers op hun oude blauwe Lada's geplakt en Ethiopiërs dragen T-shirts met zijn foto erop. Een man die ik spreek, vergelijkt Abiy zelfs met Nelson Mandela.

Het is de tweede keer dat ik in Ethiopië ben; de eerste keer was zeker tien jaar geleden. Toen was het moeilijk om iemand te interviewen over de politiek. Nu willen de meesten wel. Ze hebben een premier om te prijzen, dat is niet gevaarlijk.

Rust soms nog ver weg

Dit betekent niet dat nu overal in het land een rustige en vredelievende stemming heerst. Tien dagen voordat we aankomen in Addis Abeba is er een aanval tijdens een grote pro-Abiy manifestatie. Er is met granaten gegooid: twee doden en ruim honderd gewonden. Niet iedereen lijkt blij met de snelle veranderingen. Iedere pro-Abiy bijeenkomst is daarmee risicovol. Toch willen we dit wel in beeld brengen.

Dus gaan we naar de stad Adama, zo'n anderhalf uur rijden van de hoofdstad. Honderden jongeren zwaaien met Abiy-vlaggen. De jeugd in Adama voelde zich lange tijd gemarginaliseerd. Ze maken deel uit van de Oromo, een meerderheid, terwijl het de Tigreeërs waren, een minderheid, die voorheen de macht in handen hadden. Abiy, een Oromo, is hun man.

Er is veel politie en leger op de been. Ze zijn bang voor een aanvaring tussen de jeugd die Abiy steunt en Tigreeërs die tegen hem zijn. De sfeer is gespannen.

We zijn met een lokale journalist, die ons helpt met tolken. Hij is een Tigreeër. Ik heb met hem afgesproken dat als hij zich op enig moment bedreigd voelt, we direct vertrekken. Het zijn vaak de lokale collega's, die ons helpen met verhalen, die meer risico lopen dan de buitenlandse bezoekers.

'Jullie beschermen'

Ik hou zo goed mogelijk de politie en het leger in de gaten. Ze zijn bewapend, onder meer met een waterkanon en traangas. Ze roepen via luidsprekers om dat het een illegale samenkomst is en dat de jeugd moet vertrekken. Een militair vraagt ons om onze papieren. Hij wil geen pottenkijkers, schiet me te binnen. Maar dat is wellicht het oude Ethiopië.

Hij zegt juist: "We zijn hier om jullie te beschermen" en knikt naar mijn zeven maanden zwangere buik.

Een uur later zegt onze lokale collega dat het mooi is geweest. Hij voelt zich niet meer op zijn gemak. De demonstranten stellen vragen: wie is hij en wat doet hij hier? Komt hij uit Tigray? We hebben genoeg materiaal en vertrekken. De samenkomst loopt rustig af.

Historische doorbraak

We hebben nog meer geluk. Tijdens onze reportage is premier Abiy op bezoek bij Ethiopië's aartsrivaal, president Isias Afwerki van buurland Eritrea en sluiten ze na twintig jaar vrede. Het is een historische doorbraak. Er is vreugde en verbazing. Dit is een belangrijke ontwikkeling voor heel de Hoorn van Afrika, waar de mensen snakken naar stabiliteit en economische samenwerking.

Na dit nieuws reizen we naar de grens tussen Eritrea en Ethiopië. Maandelijks steken ruim tweeduizend migranten uit Eritrea de grens over naar Ethiopië. Het Ethiopische leger pikt hen op en brengt ze naar een eerste opvangpunt. We treffen vooral jonge Eritreeërs die de oversteek hebben gewaagd. Velen geven als reden voor hun vertrek de gedwongen en oneindige dienstplicht in Eritrea.

Bekijk hier de reportage die Van Gelder maakte op de grens:

Na een eerste maaltijd worden ze per bus naar een registratiecentrum gebracht. We reizen mee. Er zijn hele jonge jongens bij, van een jaar of veertien, zonder ouders. Ze kijken met grote ogen naar het buurland dat ze voor het eerst zien. Er is een gevoel van nieuwsgierigheid en opwinding.

Over politiek in hun land willen ze niet teveel praten, uit angst. Want het is dan wel vrede, zij hebben nog steeds dezelfde dictatoriale leider. Ze snakken naar hun eigen Abiy.