Wat de tsunami bij vulkaan Anak Krakatau zo onverwachts maakte
Een nieuwe uitbarsting was onvermijdelijk, maar de dodelijke tsunami kwam onverwachts. Minstens 222 mensen in Indonesië kwamen vannacht om het leven nadat vulkaan Anak Krakatau zeer waarschijnlijk een tsunami had veroorzaakt. "Ik denk niet dat de overheid had kunnen weten dat de impact van de uitbarsting groter was dan gemiddeld", zegt de Belgische vulkanoloog Karen Fontijn.
Telefonisch legt ze uit dat Anak Krakatau regelmatig lava spuwt, de laatste grote uitbarsting was in juli. De 300 meter hoge vulkaan wordt dag en nacht in de gaten gehouden. Sinds 2012 gold al een verhoogd alarmniveau, omdat Anak Krakatau steeds groter én steeds actiever wordt.
De vulkaan heeft een berucht verleden. In 1883 veroorzaakte hij een enorme tsunami en verdween de berg in zee, sinds zo'n honderd jaar steekt het topje van de vulkaan weer boven het water uit:
"Je kunt de Anak Krakatau vergelijken met een berg die vrij snel groeit", zegt de vulkanoloog van de Université libre de Bruxelles (ULB). "De nieuwe, kleinere vulkaan groeit op de rand van de oude vulkaan. De flanken worden daardoor instabiel."
Geologen denken dat de vulkaan als gevolg van die instabiliteit deels is ingestort tijdens de uitbarsting gisteravond. De aardverschuiving die volgde, zou de tsunami hebben veroorzaakt. Alsof je plots een zak met zand laat vallen in een badkuip met water.
De VN-hulporganisatie UNFPA twitterde een plaatje dat het meest waarschijnlijke scenario uitlegt:
Een aardbeving kan het waarschuwingssysteem voor tsunami's activeren, maar een aardverschuiving niet. Kort door de bocht komt dat doordat de twee natuurfenomenen andere seismologische signalen uitzenden.
"Bij een normale aardbeving hebben de seismische signalen een hoge frequentie. Terwijl een aardverschuiving laagfrequente signalen veroorzaakt. Maar er zijn heel veel verschillende oorzaken mogelijk voor die lage frequenties." Het is volgens Fontijn daarom moeilijk om snel en accuraat te waarschuwen voor een aardverschuiving zoals die in Straat van Soenda van gisteravond.
Eerdere, zwaardere uitbarstingen van Anak Krakatau veroorzaakten geen tsunami, zegt het vulkanologische en geologische overheidsorgaan PVMBG. Volgens Indonesische media is er nog meer onderzoek nodig om voor 100 procent vast te stellen wat de connectie is tussen de vulkaan en de tsunami. Springtij zorgde er in ieder geval voor dat de waterstand sowieso al hoger was dan normaal.
Berichten over de hoogte van de golf variëren van 1 tot 3 meter. Fontijn: "Als je dat vergelijkt met de tsunami van 2004 is dat relatief laag." Toen bereikten de vloedgolven 30 meter. "Het grootste probleem is dat het volkomen onverwachts gebeurde. De oorspronkelijke verschuiving bleef ongedetecteerd en daardoor was de bevolking aan de kust totaal onvoorbereid."
Waarschuwing
De tsunami richtte een spoor van vernieling aan in de laaggelegen kustgebieden. De totale omvang van de schade en het aantal slachtoffers is nog onduidelijk.
Behalve de Anak Krakatau zijn er in Indonesië nog zo'n twintig vulkanen die bovengemiddelde activiteit vertonen. Overheidsorgaan PVMBG waarschuwt toeristen om niet te dicht in de buurt te komen.
