Melkmisère en sigarenschaarste, zo beleefde Nederland het einde van WOI
Honderd jaar geleden eindigde de Eerste Wereldoorlog. Hoe beleefde het neutrale Nederland die laatste dagen? We gaan een eeuw terug.
Nederland leeft de laatste dagen van de oorlog volop mee met de Belgen. Op 1 november wordt een speciaal comité in het leven geroepen onder het motto Nationaal Huldeblijk aan de Belgische Koning en Koningin. Het is de bedoeling om zo het hele Belgische volk te eren en te huldigen. Het is in feite de voorloper van de huidige giro 555.
In het comité zitten advocaten, notarissen, bestuurders, maar ook onderwijzers en veel hooggeplaatste militairen. De notabelen van 1918. Het Eindhovens Dagblad van 4 november weet te melden dat de giften moeten worden gestuurd naar D.S. van Heyningen in de Jan van Nassaustraat 83 in 's Gravenhage.
Hoewel de situatie nog steeds onoverzichtelijk is in de laatste dagen voor de wapenstilstand, gaat de nieuwe regering in Nederland ervan uit dat de oorlog voorbij is. In De Tijd van 6 november lezen we na een lofzang op het kabinet van Ruijs de Beerenbrouck, die "pas acht weken aan het bewind is en nu al waait er een frisse krachtige wind", een verhaal over de Nederlandse soldaten.
"De 2e lichting van 1919 zal voorlopig niet worden opgeroepen en bijzondere verloven zullen op ruime schaal worden gegeven." Het is het voornemen van de regering om "mannen weer bij vrouw en kinderen te brengen in het gewone leven".
Veertig projectielen werden geworpen, maar niet één was raak.
Nederland blijft wel gewoon paraat en blijft oefenen met vliegtuigen. Dat gaat niet altijd goed. Begin november is er nog een ongeluk op Soesterberg, waarbij twee toestellen op elkaar botsen. Een verslaggever van de Haagse Post mag mee met een oefening van de Nederlandse luchtmacht.
"Veertig projectielen werden geworpen, maar niet één was raak", noteert de verslaggever. De luchtmacht verdedigt zich door te zeggen dat het allemaal niet zo makkelijk is: "Ga maar eens vanaf de derde verdieping van een huis steentjes gooien op een briefkaart die op straat ligt." Daarmee moet het blijkbaar vergeleken worden.
Melkmisére
Ondanks de naderende vrede is nog lang niet alles normaal. Melk blijft schaars en is op de bon. Vanwege de Spaanse griep is een debat op gang gekomen om meer melk te geven aan vooral jonge kinderen.
De Graafschapsbode van 8 november schrijft onder de kop "Melkmisére" dat er een nijpend gebrek is aan melk. Het rantsoen bedraagt een tiende liter en die rantsoenering zal door het kabinet streng worden doorgevoerd, schrijft de krant. Gemeenten die toch meer melk aan de bevolking uitdelen (via extra bonkaarten) worden gewaarschuwd. "Die krijgen geen bijslag (rijksbijdrage) op de melk en lopen het risico dat de gebruikers nog meer moeten betalen."
Eenheidssigaar
Ook sigaren zijn schaars in het Nederland van 1918. De eenheidssigaar is op komst. In de zomer van 1918 schrijft De Nieuwe Apeldoornsche Courant al over de sigaar waar iedereen het mee moet doen. "Het is een sigaar zonder punt, tien centimeter lang en er mogen maximaal vijf sigaren per persoon worden verkocht. Geen kistjes."
Bovendien mogen vreemdelingen de sigaar niet kopen, om te voorkomen dat handelaren grof geld verdienen aan de sigaar die bedoeld is voor de gewone man. In het Algemeen Handelsblad van 9 november laat het kabinet weten dat de sigaar goedkoop en betaalbaar moet blijven en dat de regering alles zal doen om "te voorkomen dat de belangrijke tabaksteelt geheel of gedeeltelijk ten gronde wordt gericht".
Koningin Wilhelmina
De Koninklijke familie bezoekt in de laatste dagen veel vluchtelingen. Zo is Prins Hendrik in Hoogerheide, Roosendaal en Breda om daarna door te reizen naar Maastricht waar Koningin Wilhelmina op bezoek is. In de Middelburgsche Courant lezen we dat de Franse gezant een bezoek heeft gebracht aan het vluchtelingenkamp in Zeist. Een prettig bezoek voor de vluchtelingen want vanwege zijn bezoek werden de rantsoenen verdubbeld.
Tegen het einde van de oorlog kwamen ook nog vluchtelingen aan. Onder meer in het Limburgse Stramproy, waar Fransen werden opgevangen:
In de landen om ons heen is het de laatste dagen chaos. De Tijd meldt op 6 november dat in Hamburg rode vlaggen in de havens wapperen en soldaten met arbeidersraden de macht hebben overgenomen. De Provinciale Overijsselsche Courant en Zwolsche Courant geeft op 9 november een zelfde soort beeld van Aken: ook daar opstand en revolutie. "De officieren zijn afgezet."
En dan is het 11 november. De kranten schrijven wel over het einde van de oorlog, maar niet met vette koppen en vaak ook niet als openingsverhaal. De vlucht van de Duitse keizer naar Nederland beheerst de voorpagina's. Het Eindhovens Dagblad noemt de vlucht van de keizer "een gevaar voor ons land." De Tilburgse Courant heeft het wel over einde van het werelddrama. En De Telegraaf opent de krant met verhalen over "straatgevechten in Berlijn, Saksen en Hessen en een geestdriftige stemming in Londen".
Pas op pagina twee schrijft de krant: Wapenstilstand. "Om elf uur vanochtend werd het sluiten van de wapenstilstand door kanonschoten op de Champ de Mars aangekondigd. De bevolking was niet verrast. Alle vlaggen waren reeds uitverkocht."
