'Kok bracht mensen bij elkaar en schiep ruimte voor iedereen'

In het Concertgebouw in Amsterdam is vanmiddag de overleden oud-premier Wim Kok herdacht. Hij overleed vorige week op 80-jarige leeftijd. Zijn familie heeft vanochtend in besloten kring afscheid van hem genomen.

Dit artikel en de video's geven een samenvatting van de bijeenkomst.

Marcel Kok: een hele leuke en bijzondere vader

Het laatste woord is voor de zoon van Wim Kok, Marcel. Hij bedankt iedereen die de herdenkingsdienst van zijn vader heeft mogelijk gemaakt.

"Voor ons was Wim een hele leuke en bijzondere vader. Een vader die dol was op zijn kinderen en kleinkinderen. Hij had altijd veel aandacht voor ons."

Marcel Kok beschrijft zijn vader als een man die zijn leven lang, met veel plezier, hard gewerkt heeft en niet snel tevreden was over zijn eigen prestaties. "Hij was bescheiden en soms ook onzeker. Ik denk dat hij zich dan ook wat ongemakkelijk gevoeld zou hebben bij alle mooie beschouwingen die de afgelopen week over hem zijn verschenen."

Hij vertelt hoe de laatste weken van zijn vader eruit hebben gezien.

"Ik heb nog zoveel te zeggen", dat zei Wim, de dag voordat hij naar het ziekenhuis ging voor een operatie aan zijn hart. Hij zag enorm op tegen de operatie; het was alsof hij aanvoelde, dat hij niet meer beter zou worden."

Na de operatie heeft Kok ruim 5 weken op de intensive care gelegen.

"Het bleek een wedstrijd, die zelfs Wim met al zijn strijdlust, niet kon winnen."

De stem van Wim Kok is te horen op de herdenkingsdienst

Tijdens de herdenkingsdienst worden fragmenten getoond uit de documentaire Met Kok van filmmaakster Ireen van Ditshuyzen.

Kok blikt in de documentaire terug op zijn leven. In de film komen alle hoogte- en dieptepunten uit zijn carrière langs. Zijn overwinningen als vakbondsman, de ontmoeting met Nelson Mandela, de kwestie-Zorreguieta en het drama van Srebrenica waardoor Kok vond dat hij moest aftreden als premier.

Oud-staatssecretaris Dick Benschop: 'Jouw verhaal blijft bij ons'

PvdA'er Dick Benschop memoreert Kok als iemand die na zijn premierschap meer tijd had, voor thuis en voor kunst.

Benschop maakt de zaal aan het lachen met de volgende anekdote. "In de documentaire Met Kok is hij met Rita en Henk van Os op stap kunst bekijken. Ireen van Ditshuyzen vraagt hem of hij geen betere premier zou zijn geweest als hij meer tijd voor dit soort activiteiten had gehad. Wim aarzelt geen seconde en zegt: eigenlijk zou je na je dood premier moeten worden, dan ben je op je best."

Benschop zegt: "Jij was mijn politieke vader en voor velen van ons een vaderfiguur. Vriend. Jouw leven is af. Jouw verhaal blijft bij ons. Dank je wel daarvoor".

Minister van Staat Tjeenk Willink: minister-president van alle Nederlanders

Herman Tjeenk Willink zegt dat Kok premier was van alle Nederlanders. Dat betekende dat hij ook oprechte belangstelling had voor en later directe betrokkenheid bij het bedrijfsleven, al werd dat niet door iedereen in zijn eigen achterban begrepen of gewaardeerd.

Wim Kok en zijn vrouw Rita hadden belangstelling voor en vriendschappen in de wereld van kunst en cultuur, "al is dat in de Haagse politiek helaas minder gebruikelijk".

Volgens Tjeenk Willink liet Kok de symbolische betekenis zien van zijn ambt. "Het publieke ambt als oriëntatiepunt en houvast. Burgers hebben daaraan behoefte; de behoefte om publieke ambtsdragers te kunnen vertrouwen."

PvdA-leider Asscher: Wim Kok was partijleider in ieder opzicht. Ook na zijn vertrek

PvdA-leider Asscher zegt dat Wim Kok als partijleider de PvdA vertrouwd maakte. "Vertrouwd met de economie, vertrouwd als sociale regeringspartij, vertrouwd met Nederland. Omdat hij zelf belichaamde hoe essentieel het is voor anderen op te komen."

"Werk, werk, werk. Het motto van zijn eerste kabinet, de rode draad in zijn leven. Van zijn eerste stappen bij de vakbond tot aan het torentje. Meer nog dan zijn vermogen compromissen te sluiten is dat denk ik de reden dat hij uitgroeide tot premier van alle Nederlanders."

Asscher vertelt dat hij bij hem langsging, met lood in de schoenen, na de verkiezingsnederlaag van 2017.

"Onze minister-president, de laatste die de PvdA de grootste partij van Nederland had gemaakt. Hoe zou hij reageren nu de vaas uit mijn handen kapot gevallen was?" Asscher trof een getormenteerde en onrustige Wim Kok die zei: "Ik vraag me steeds af wat ik eraan heb bijgedragen dat dit heeft kunnen gebeuren".

Kok was volgens Asscher loyaal en betrokken bij het wel en wee van de partij. "Nimmer een onaardig woord over een van zijn opvolgers of over de partij zelf. Omgekeerd gebeurde dat nog wel eens en dat raakte hem."

Oud-minister Margreeth de Boer: 'letterlijk en figuurlijk een grote man'

De PvdA'er vraagt zich af of ze in de periode na de val Srebrenica voldoende naast Wim Kok hebben gestaan. "Het was een ongekend dramatische periode. In zijn politiek maar ook persoonlijk leven. In dat soort tijden heb je elkaar nodig. Hebben wij voldoende naast hem gestaan? Ik weet het niet."

FNV-voorzitter Han Busker: We zijn hem veel dank verschuldigd

Vakbondsleider Han Busker roemt Koks tomeloze inzet. "Als vakbondsleider heeft hij Nederland mee vorm gegeven. Begin jaren 80 was er een economische crisis van ongelofelijke omvang en de werkloosheid was enorm hoog, een uitweg leek niet eenvoudig. Maar door het Akkoord van Wassenaar is Nederland uit die crisis gekomen. De welvaart van Nederland zoals we die vandaag de dag kennen hebben we mede te danken aan het inzicht en de moed die daar toen getoond werd."

Wim Kok was een liefhebber van de Nederlandse dans

Op de herdenking wordt een ballet uitgevoerd van Hans van Manen, met wie Wim Kok bevriend raakte door zijn steun aan het Nationaal Ballet. Van Manen is bij de herdenkingsdienst aanwezig.

Het ballet heet Trois Gnossiennes (deel 2 en 3) en wordt uitgevoerd door Igone de Jongh en Jozef Varga van het Nationaal Ballet op muziek van Eric Satie. De pianobegeleiding is van Olga Khoziainova.

Rutte: hij wilde altijd helpen

Premier Rutte zegt dankbaar te zijn dat Wim Kok echt wilde helpen. "Alles aan hem was echt, geen opsmuk, ijdeltuiterij of dubbele agenda's."

Kok bracht mensen bij elkaar en was er voor iedereen. "Wim Kok heeft tijdens zijn leven veel mensen geraakt. Hij zal herinnerd worden als de staatsman die hij was.''

Rutte noemt Srebrenica als Koks donkerste drama, "een open wond die nooit dichtgaat. Daar zat tot op het laatste moment diepe emotie".

"We missen hem en blijven hem dankbaar."

Ceremonie begonnen

De plechtigheid begint met het stuk Air uit de derde orkestsuite van Johann Sebastian Bach, uitgevoerd door het Nederlands Kamerorkest.

Veel (oud-)politici zijn aanwezig, waaronder de nog twee levende oud-premiers van Nederland; Van Agt en Balkenende en ministers van Staat Tjeenk Willink, Van den Broek en Korthals Altes. Ook zijn er veel PvdA'ers, waaronder Diederik Samsom, Wouter Bos, Job Cohen, Jacques Wallage, Ad Melkert, Ahmed Aboutaleb, Jeroen Dijsselbloem, Ronald Plasterk, Khadija Arib, Jetta Klijnsma, Tineke Netelenbos, Frans Timmermans, Hedy d'Ancona, Bram Peper, Max van den Berg.

PvdA-prominent Klaas de Vries heet alle aanwezigen welkom.