Excuses aan moffenmeiden: 'Het had niet mogen gebeuren, dat weet iedereen nu'

• Lambert Teuwissen

  redacteur Online

"De vrouwen die ik sprak waren stuk voor stuk nog steeds getraumatiseerd. Zodra ze vertelden hoe ze waren kaalgeschoren, was het alsof ze er zelf weer bij waren. Huilen. Vragen beantwoorden werd onmogelijk."

Voor haar boek Wie geschoren wordt, moet stilzitten sprak Monika Diederichs tientallen vrouwen die na de Tweede Wereldoorlog vernederd werden vanwege relaties met Duitsers. Een groep die lang met de nek werd aangekeken, weet ze uit ervaring, als kind van een Duitse militair.

Dat de premier van Noorwegen nu excuses maakt, verrast Diederichs in positieve zin. "Dat is nog nooit eerder gebeurd", zegt ze verbijsterd. "Ik zal Rutte even bellen", voegt ze er met een wrang lachje aan toe, wetend dat zoiets in Nederland niet op de agenda staat.

In Noorwegen is al langer meer aandacht voor de partners en kinderen van Duitse militairen. Dat komt doordat er relatief veel Duitsers gelegerd waren: ruim 300.000 op zo'n 3 miljoen inwoners. Dat zou tot ongeveer 40.000 relaties hebben geleid, ook omdat soldaten bij gezinnen waren ingekwartierd.

"Doordat het een relatief grotere groep was dan in Nederland, konden de kinderen zich de afgelopen jaren verenigen en stampij maken", redeneert Diederichs. "Er is in de jaren 90 ook subsidie vrijgemaakt voor meer onderzoek, vandaar dat ze verder zijn dan hier."

"Bovendien is Noorwegen redelijk vrijdenkend. Nederland steekt minder graag de hand in eigen boezem. De kwestie-Indonesië, Srebrenica. Dat doen we niet graag."

Diederichs noemt het terecht en moedig dat premier Solberg excuses maakt, al maken veel van de slachtoffers dat niet meer mee. "Men kijkt graag weg, dat is menselijk. Er is nog veel schaamte. Het had niet mogen gebeuren, dat weet iedereen nu."

Net als in Noorwegen werden in Nederland ook honderden meisjes na de oorlog vernederd. Ze werden kaalgeschoren, besmeurd en door hun woonplaats gevoerd. Het gedrag werd oogluikend toegestaan. Tot ver na de oorlog bleef het stigma aan hen kleven.

"Toen ik in de jaren 90 vrouwen ging interviewen, bleef soms de deur dicht. Men durfde er niet over te praten. Ook hadden veel vrouwen een geheim telefoonnummer, dat was ook opvallend."

Diederichs wil het alsnog opnemen voor deze groep. Ze vindt het makkelijk om achteraf hard te oordelen over liefdesrelaties met Duitse militairen.

"Het waren mooie jongens van rond de 20, vrolijk, romantisch. Over het algemeen waren het gewone jongens die het leger in moesten. Het vuurpeloton wachtte als ze weigerden. En voor die meisjes was het soms de enige manier om uit te kunnen: na 21.00 uur mocht niemand naar buiten, maar de Duitsers wel."

"Ja, het waren bezetters, maar zo manifesteerden ze zich niet. Pas later tijdens de bezetting gingen de Duitsers zich harder opstellen en toen met name in de grote steden. Op het platteland had men er geen idee van. Daar zagen ze dat hun ouders ook met de Duitsers omgingen en voor hen werkten."

Ze vindt het oneerlijk om de Duitse oorlogsmisdaden de vrouwen aan te rekenen. "De Holocaust rust heel zwaar op onze herinnering, maar dat wisten die meisjes helemaal niet. Toen ze het zelf ontdekten, vaak pas in de jaren 60, drukte dat ook op hen. Mijn moeder is daar ook nooit overheen gekomen."

Nooit aandacht

Verliefd volgde haar moeder een Duitse militair toen die werd teruggeroepen naar Duitsland. Diederichs werd daar in november 1944 verwekt en zou pas na de dood van haar vader in 1947 terugkeren naar Nederland.

Zelf werd ze in het verleden genegeerd of uitgescholden voor moffenkind, maar uiteindelijk kon ze het verleden een plek geven. "Andere mensen vragen me altijd of ik mijn boek ben begonnen omdat ik iets van me af moest schrijven. Helemaal niet. Ik ben historica en vond het gewoon een bijzonder verhaal waar nooit aandacht voor was geweest."