Een groeiend aantal suïcidale jongeren belandt nu op gesloten afdelingen in de jeugdzorg. Ook daar gaan de pogingen en ernstige zelfmutilaties door. Dit probleem moet direct worden aangepakt, zegt Peer van der Helm, de Leidse lector residentiële jeugdzorg. De situatie voor de kinderen en het personeel is dermate ernstig geworden en dreigt nu verder te verslechteren.
De laatste jaren is er een stijging van het aantal suïcides bij kinderen in de jeugdhulp zichtbaar. In 2014 stapten tien jongeren, die bekend waren bij hulpverleners, uit het leven. Een van hen verbleef tijdens de daad in een gesloten jeugdhulpinstelling. Vorig jaar was dit aantal gestegen naar negentien jongeren, waarvan vijf in een gesloten jeugdhulpinstelling. Dit blijkt uit opgevraagde cijfers van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.
De problemen zijn vele malen groter dan de cijfers van de Inspectie doen vermoeden, geeft de lector aan. Pogingen die niet slagen worden niet gemeld en maar zeer wisselend door de instellingen zelf bijgehouden. Bestuurder Bas Timman van Jeugdzorg Nederland herkent het probleem en denkt dat het goed is als in de toekomst "ook pogingen worden gemeld bij de Inspectie". Zo kunnen problemen sneller worden gesignaleerd.
Volgens Van der Helm krijgen de depressieve kinderen in de gesloten jeugdzorginstellingen niet de zorg die ze nodig hebben. "Geslotenheid en vervolgens separeren zijn absoluut geen garantie dat het de jongere niet lukt om zich van het leven te beroven. Integendeel. De frequentie en heftigheid van de pogingen nemen hand over hand toe, ondanks een-op-een begeleiding. Wanneer je een depressief kind opsluit, wordt het alleen maar depressiever."
Oorzaak van de problemen is dat deze jongeren niet in een eerder stadium adequate hulp hebben gekregen, geeft Van der Helm aan. "Depressieve kinderen, waaronder vaak meisjes die depressief zijn geworden na seksueel geweld, worden bij gebrek aan gespecialiseerde behandeling als hete aardappels van instelling naar instelling doorgeschoven." Ze beginnen met krassen, bonken en uiteindelijk suïcidepogingen. Dan volgt een opname in gesloten jeugdzorg, zo schetst hij.
Iedere week krijgt Jan Menting, ambassadeur specialistische jeugdhulp bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), twee tot drie nieuwe cases binnen waarbij het niet is gelukt passende zorg te vinden. "Gelukkig gaat het niet altijd om suïcidaliteit." Maar dat de zorg nog niet goed is afgestemd, erkent hij direct. "Dat is ook lastig in een decentraal systeem."
Toch is ambassadeur Menting positief gestemd over de toekomst. Hij noemt de 42 regionale expertteams die afgelopen jaar zijn opgericht. Deze teams moeten passende zorg in de regio regelen als dit lijkt vast te lopen. "Uit sommige regio's, zoals Utrecht en Amsterdam, krijg ik inmiddels geen zaken meer binnen om op te lossen. Dit moet voor alle regio's gaan gelden."
Brandbrief
Afgelopen juni merkte de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd na onderzoek van een zelfdoding van een jongen in gesloten jeugdzorginstelling Icarus in Limburg, nog kritisch op dat voor het jeugdhulpveld als geheel "een forse verbetering noodzakelijk is om jongeren met complexe meervoudige problematiek passende hulp te kunnen bieden".
Van der Helm heeft de acute problemen inmiddels aangekaart bij het ministerie van Volksgezondheid en de VNG. Hij heeft de besturen van gesloten jeugdzorginstellingen in een brandbrief opgeroepen om "problemen met jongeren die levensbedreigende problematiek vertonen" direct te melden bij de directie Jeugd van het ministerie.
Het ministerie van Volksgezondheid laat weten zo snel mogelijk met gemeenten, instellingen en zorgprofessionals om de tafel te willen om deze zorgen te bespreken en tot een gezamenlijke aanpak te komen.
In juli maakte het CBS bekend dat in 2017 in Nederland in totaal 81 jongeren (tot 20 jaar) zich van het leven hadden beroofd, 33 meer dan het jaar ervoor. Staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) heeft deze week aangekondigd dat hij nog uitvoeriger onderzoek laat doen naar de context van deze zelfdodingen.
