Voor het kabinet-Rutte III is dit het jaar dat veel ministers hun ambities en plannen in beleid willen gieten, nog vóór de verkiezingen voor de Provinciale Staten in 2019. Want "meer mensen moeten concreet merken dat het goed gaat." Ook moeten ze ervaren "dat de politiek er voor iedereen is", zei koning Willem-Alexander vandaag in de Troonrede.
Als managers van het kabinet is er een speciale taak voor de drie vice-premiers weggelegd. Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Carola Schouten (ChristenUnie), minister van Binnenlandse Zaken en Woonbeleid Kajsa Ollongren (D66) en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hugo de Jonge (CDA) komen daarom elke dinsdag rond lunchtijd samen op bezoek in het Torentje bij premier Mark Rutte.
De premier en zijn drie steunpilaren nemen dan de stand van het land door. De Jonge moet vooral de zorgkosten in de hand te houden, want in de collectieve uitgaven gaat nu van elke euro al meer dan 25 cent naar de zorg. Ollongren wil in de overspannen woningmarkt tot 2030 een miljoen nieuwe woningen bouwen en Schouten zal de boeren zover moeten krijgen om over te stappen naar duurzaam boeren.
Boerenzorgen
Eline Vedder heeft tachtig melkkoeien. Ze wil dat de transitie naar duurzaam produceren niet alleen bij de boeren wordt neergelegd. Ze wil duurzaam worden, maar maakt zich zorgen of dat wel betaalbaar is. De melk zal volgens haar duurder moeten worden. Ze heeft nu geen vertrouwen in de minister omdat ze niet weet of haar dochter straks ook boer kan zijn.
Wat wil de minister?
Minister Schouten, zelf een boerendochter, wil in haar Landbouwvisie een omslag naar kringlooplandbouw in 2030. Nu is de landbouw erop gericht zoveel mogelijk te produceren voor zo weinig mogelijk geld. Maar het moet worden: produceren met zo min mogelijk grondstoffen en daardoor minder belastend voor het milieu.
Voor melkveehouders betekent dat vasthouden aan grondgebonden agrarische veehouderij. De boer moet beloond worden voor duurzame productie. Daarbij is er een rol voor banken, de voedingsindustrie, supermarkten en de consument. Want - zo vindt Schouten - we moeten het met z'n allen doen.
Schouten, die als enige van de drie vice-premiers aan tafel zat bij de onderhandelingen voor het regeerakkoord en alle afspraken uit haar hoofd kent, wil ook een groter deel van de Europese subsidies gebruiken om boeren te helpen de stap naar kringlooplandbouw te zetten.
De grootste kritiek is dat haar visie zo weinig concreet is, boeren weten niet waar ze aan toe zijn. De overheid wil nu met maatschappelijke partijen afspraken maken over de resultaten die bereikt moeten worden. Die moeten in het voorjaar 2019 zijn vastgelegd.
Te weinig huizen
Op een bouwterrein in Etten-Leur bouwt projectleider Bart Oomen 350 huizen. Maar voor nieuwe klussen hoeven we ze voorlopig niet te bellen. Tot einde zomer 2019 zitten ze vol.
Het is druk en het is bovendien moeilijk extra personeel te krijgen. Dat is volgens Oomen een echt probleem: er is een enorme bouwopgave en de wens om de markt stabiel te houden, maar er zijn te weinig mensen.
Wat wil de minister?
Na de Randstad spreidt de oververhitting van de huizenmarkt zich nu als een olievlek over heel Nederland uit. Het streven van minister Ollongren, geformuleerd in de Nationale Woonagenda, is dat er tot 2030 een miljoen nieuwbouwwoningen bij moeten komen. Dat betekent 75.000 woningen per jaar.
Maar de praktijk hapert. Er worden nu maar 34.000 woningen per jaar gebouwd, waardoor vooral starters op de woningmarkt misgrijpen. De minister wil dat alle partijen zoals provincies, gemeenten en private partijen een bijdrage zullen leveren aan haar doel. Maar ook die partijen zitten nog lang niet op één lijn.
Ollongren heeft al eerder met betrokken marktpartijen besproken op welke manier de bouw versneld kan worden, maar die gesprekken hebben nog niet het gewenste effect.
Groen
Een ander belangrijk probleem is een tekort aan vakmensen, tekort aan materialen, complexe regelgeving en te weinig beschikbare bouwlocaties. En het besluit dat het groen niet mag worden volgebouwd. Met alleen binnen stedelijk gebied bouwen, redt de minister het niet. Een aanpassing van de wet moet de bouwprocedures voor gemeenten versnellen en versimpelen en bouwen in een groter gebied mogelijk maken.
Oude kantoorgebouwen wil Ollongren makkelijker ombouwen tot appartementen en oude haven- en industriegebieden kunnen ook geschikt zijn voor woningbouw, vindt de minister.
Werkdruk in de zorg
Wijkverpleegkundige Idris Donkers is bij mevrouw Juin in Rotterdam. Idris vertelt over werkdruk en geen tijd om de eenzaamheid bij haar cliënten te verhelpen. Ze wil meer medewerkers in de thuiszorg, meer scholing en een beter salaris, ook voor nieuwe mensen.
Want die zijn hard nodig: in 2022 wel 180.000 mensen. Door scholing komen er in 2022 zo'n 60.000 mensen bij. Het personeelstekort in de zorg komt dan uit op tussen de 100.000 en 120.000 mensen.
Wat wil de minister?
Het is volgens de meeste mensen het belangrijkste onderwerp waarmee het kabinet aan de slag moet: de gezondheidszorg. Maar minister De Jonge ziet zich geconfronteerd met eerdere miljarden aan bezuinigingen en een heel nieuw stelsel: verantwoordelijkheden zijn verschoven naar gemeenten en langer thuis wonen is het devies.
Door de druk op de zorg en de personeelstekorten klaagt de sector steen en been. De overheid erkent de problemen, voor bijvoorbeeld verpleeghuizen komt er daarom extra geld beschikbaar: 2,1 miljard euro. En het extra bedrag voor de ouderenzorg loopt in deze kabinetsperiode op naar ongeveer 3 miljard euro per jaar.
Aan bijnamen heeft minister De Jonge inmiddels geen gebrek: zo staat hij inmiddels te boek als 'mister actieplan' en 'mister werkbezoek'. Voor de zomer heeft hij al tachtig werkbezoeken gedaan. Eind dit jaar zit hij op 150 bezoeken. "Ik kan de zorg niet kennen van papier", zo zegt hij. De Jonge moet vooral op zoek naar creatieve oplossingen voor het personeelstekort met een realistische kans van slagen.
"Het kabinet realiseert zich dat er bij de uitvoering van het regeerakkoord geen vanzelfsprekende grote meerderheden zijn", zei de koning vandaag in de Troonrede. "Er is wel de Nederlandse traditie dat we met elkaar een sterk land stap voor stap steeds beter maken. En vertrouwen in de toekomst is werk in uitvoering."
