Wie draalt en wie is verdwaald? Een spotter ziet het verschil

Jawed S., de man die twee toeristen neerstak op het Centraal Station in Amsterdam, werd heel snel overmeesterd. Dat was mede te danken aan een speciaal opgeleide agent, een zogenoemde spotter, die Jawed S. al had opgemerkt. Wie zijn deze spotters en wat doen ze precies?

Spotters worden getraind om afwijkend gedrag in grote menigten te signaleren. Op die manier proberen ze overtredingen en misdrijven te voorkomen, dus ook terroristische aanslagen. Geoffrey Rijtslag van de politieacademie traint agenten, maar ook beveiligers, om een goede spotter te worden.

"We leren collega's omgevingsbewust te worden, een gebied in de context te plaatsen. Wat is de tijd? De locatie? De cultuur? Kortom; wat is normaal? En dan leren we mensen kijken naar wat afwijkt."

Rijtslag vertelt in de video hieronder waar een spotter nog meer op let:

Spotters zijn onder meer te vinden op grote stations en bij grote evenementen, zoals de marathon van Rotterdam, de intocht van Sinterklaas en grote voetbalwedstrijden. Allemaal plekken waar veel mensen door elkaar lopen.

"Mensen die zich ergens lang ophouden, die zich niet aan de looplijn houden, daar hebben we interesse in. Het is normaal dat mensen doelloos rondlopen, maar ze kunnen daar ook bedoelingen bij hebben. Zoals zwart wedstrijdkaartjes verkopen bij een grote wedstrijd, of drank mee naar binnen smokkelen. Die halen we er wel uit. Net als hooligans met een stadionverbod."

Aanspreken

Er wordt niet gericht gezocht naar terroristen. "De spotters maken deel uit van de algehele veiligheid op het station. Ze moeten niet specifiek op zoek naar bijvoorbeeld zakkenrollers of terroristen, anders gaan ze tunnelen. Je ziet uiterlijk geen verschil tussen zulke mensen, het gaat erom of ze zich afwijkend gedragen", verklaart Rijtslag.

In zo'n geval kan een spotter de bewuste persoon aanspreken. "We zien ze niet als verdachte, we zien ze als persoon en vragen wat ze aan het doen zijn. Als zo iemand dan denkt 'ik ga gewoon weg' dan hebben we gewonnen."

Jawed S. viel de spotters op Amsterdam Centraal op, omdat hij doelloos rondliep. "Hij keek niet zoals mensen die gewoon hun weg zoeken", vertelt de Amsterdamse hoofdcommissaris Aalbersberg. Hij is trots op zijn agenten die "veel mensenlevens hebben gered".

De opleiding tot spotter is vijftien jaar geleden ontwikkeld. In die tijd zijn er 15.000 mensen opgeleid. Niet alleen agenten, maar ook anderen die met veiligheid te maken hebben. "De taal die we bij de politie spreken als spotter willen we ook delen met beveiligers van ministeries en evenementen. Het is geen rocket science, het is voor iedereen bruikbaar", vertelt Rijtslag.

De politie hoopt in de toekomst op steeds meer plekken en evenementen deze speciaal getrainde agenten en beveiligers in te zetten.