Zijn dood lijkt symbolisch voor de ondergang van 'Journalistan'

Hij werkte al sinds 1998 als persfotograaf in zijn woonplaats Kabul. Ook vandaag snelde Shah Marai, na de zoveelste bomaanslag, naar de plek des onheils. Met zijn camera paraat. In de menigte deed iemand zich voor als collega-journalist, maar hij bleek een zelfmoordterrorist en blies zichzelf op.

Marai is een van de negen journalisten die om het leven kwamen. Het totale dodental van de dubbele aanslag staat op 26. Het wordt gezien als de dodelijkste dag voor journalisten in Afghanistan in ruim zeventien jaar tijd.

Ter vergelijking: vorig jaar kwamen er in totaal twaalf journalisten en mediamedewerkers om het leven in Afghanistan. Dat meldde de Internationale Federatie van Journalisten (IFJ) vier dagen geleden - toen net een tv-journalist van Kabul News was doodgeschoten.

De laatste jaren is het land uitgegroeid tot een van de meest gevaarlijke voor journalisten. Tussen 1994 tot oktober 2017 registreerde de IFJ er 73 doden, van wie 31 in de laatste vier jaar.

'Geen hoop meer'

Die forse stijging valt samen met de gestage terugkeer van de Taliban. In januari dit jaar had de islamitische beweging ongeveer de helft van het land op de regering heroverd. "Er is geen hoop meer", schreef fotograaf Marai in 2016 over de situatie in zijn land.

Hij wist nog goed hoe het leven was geweest onder het bewind van de Taliban. Destijds, eind jaren 90, begon hij met zijn werk als fotograaf. "Ze haatten journalisten, dus ik moest altijd discreet te werk gaan."

Marai ging uit voorzorg in shalwar kameez (een traditioneel gewaad) op pad. Foto's maken van levende dingen, zoals dieren of mensen, was uit den boze. Een keer maakte hij een foto van een lange rij voor de bakker. "Wat doe je", vroeg een Talibanlid. Marai antwoordde dat hij slechts foto's maakte van het brood. "Gelukkig was dit de tijd voor digitale foto's, dus ze konden niet gelijk controleren of ik de waarheid sprak."

In het kantoor van persbureau AFP in Kabul bleef Marai naar eigen zeggen als enige over nadat alle buitenlanders in 2000 het land uit werden gezet. Hij was er ook toen de eerste bommen op de Afghaanse hoofdstad vielen, als reactie op de aanslagen van 11 september in de VS.

'Journalistan'

De fotograaf beschrijft de vlucht van de Taliban als een ware bevrijding. "De straten waren gevuld met mensen. Het was alsof mensen uit de schaduw kwamen en weer richting het licht en het leven gingen." De stad onderging een transformatie. Vanuit de hele wereld kwam de pers naar Kabul, dat volgens Marai gekscherend tot "Journalistan" werd omgedoopt.

Aan deze vreedzame periode kwam rond het midden van het vorige decennium een eind. In de hoofdstad werden steeds vaker aanslagen gepleegd. "Vijftien jaar na de Amerikaanse interventie zaten de Afghanen zonder werk of geld en met de Taliban voor de deur."

Boobytrap

Het terugtrekken van het grootste deel van de westerse troepenmacht gaf volgens de AFP-fotograaf de doorslag. De angst voor aanslagen groeit elke dag. Iets wat Marai ook zelf ervoer.

Of hij nou naar zijn werk ging of weer huiswaarts keerde, hij kon maar aan een ding denken: "Zit er een boobytrap in mijn auto, komt er een zelfmoordaanslagpleger uit een menigte lopen?"

Zelfs met die gedachte permanent in het achterhoofd kon de fotograaf zijn dood niet voorkomen.