De Taliban zijn terug van nooit weggeweest

"Voor als ik gewond raak of dood ga bij een aanslag", zegt Mujeeballah Dastyar over het briefje dat hij bij zich draagt in zijn portemonnee. Hij heeft er zijn bloedgroep opgeschreven, enkele telefoonnummers en zijn werkadres. "Dan hebben de dokters tenminste alle informatie over me", vertelt hij tegen nieuwszender Al Jazeera.

Net als veel andere inwoners van Kabul is de 28-jarige Dastyar bang. Zaterdag blies een zelfmoordterrorist een ambulance vol explosieven op in het drukke centrum van de Afghaanse hoofdstad. Er vielen meer dan honderd doden, 235 mensen raakten gewond. De Taliban eisten de verantwoordelijkheid op.

Het was een van de dodelijkste aanslagen ooit in Afghanistan en de derde grote terreurdaad in minder dan tien dagen tijd.

Het brute geweld in Afghanistan onderstreept opnieuw de harde realiteit in het land: ondanks de bijna zeventien jaar onafgebroken aanwezigheid van de Amerikanen en de NAVO-coalitie en hun poging om stabiliteit te brengen, worden de Taliban en andere terreurgroepen weer sterker.

"De situatie is even uitzichtloos als in 2001", zegt Ko Colijn, defensiedeskundige bij Instituut Clingendael. "We zijn nauwelijks verder."

Hoe sterk waren de Taliban het afgelopen jaar gegroeid in Afghanistan? Sleep de pijl naar links of rechts om te vergelijken. (Bron: liveuamap.com)

De Taliban hebben in bijna de helft van Afghanistan voet aan de grond, meer dan ooit sinds de Verenigde Staten het land binnenvielen. "Het is op dit moment ongeveer 50-50 met de Afghaanse regering", zegt Rob de Wijk van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies.

De terreurgroep heerst vooral in plattelandsgebieden en kleine stadjes. De groep won de macht terug in gebieden als Babaji en Marjah en zou in sommige provincies, zoals Kunduz en Uruzgan, tot 80 procent in handen hebben. Anderzijds hebben de Taliban nog geen grote steden in weten te nemen.

Dat maakt het gevoel van onveiligheid onder Afghanen niet minder groot. "Grote aanslagen zijn hier helaas niet nieuw", zegt Jorrit Kamminga van Instituut Clingendael vanuit Kabul. "Maar het is de afgelopen jaren aan de lopende band raak. En de bevolking is steeds vaker het slachtoffer: tussen 2009 en 2016 verdubbelde het aantal burgerdoden."

"Niemand is meer veilig, lijkt het", zegt Dastyar tegen Al Jazeera. "Elke keer als de Taliban aanvallen, gebruiken ze verschillende technieken. Zoals een aanval met een ambulance. Dat verwacht niemand."

Waarom de Taliban en andere terreurorganisaties zo veel terrein weten te veroveren in Afghanistan, is volgens De Wijk duidelijk. "Omdat de NAVO en de Amerikanen tienduizenden militairen hebben teruggetrokken", zegt hij. "Zo simpel is dat."

Het doel van het Westen was bij de inmenging in Afghanistan duidelijk: een regering opzetten in Afghanistan, de macht stabiliseren en zich vervolgens terugtrekken. Maar volgens De Wijk is die afbouw veel te snel ingezet. "Wanneer terreurgroepen als de Taliban een beetje ruimte krijgen, poppen ze zo weer op. Zolang ze niet volledig worden verslagen, blijven ze terugkomen."

Dat is volgens Colijn typerend voor de guerrillamanier waarop de Taliban vechten: "Ze zijn nauwelijks te ontdekken en uit te schakelen. Strijders houden zich schuil en duiken pas op zodra ze kansen zien. Zoals nu."

De al zeer wankele regering van Ashraf Ghani is daar niet tegen opgewassen. "Met de zware aanslagen in de grote steden wordt het bewind alleen maar nog verder vernederd", zegt NOS-correspondent Aletta André.

Amerika

De militaire strategie die de Amerikanen voeren, is bovendien verkeerd, denkt Colijn. Hoewel er minder grondtroepen zijn in Afghanistan, voert de VS de laatste jaren steeds meer luchtaanvallen uit in het land. "Zo proberen ze de Taliban tot de onderhandelingstafel te dwingen", zegt Colijn. "Maar die operaties lokken alleen maar terreur uit. Het werkt bijna averechts."

Volgens de defensiedeskundige is het aan Donald Trump om een duidelijker strategie te kiezen in de strijd tegen de Taliban. Waar de president van de Verenigde Staten zich eerst nog wilde terugtrekken uit Afghanistan, kondigde hij in juni bij nader inzien aan 4000 extra militairen naar het land te sturen. Ook de NAVO besloot in november om 3000 militairen meer in te zetten.

"Maar het is niet duidelijk wat Trump wil", zegt Colijn. Toen in 2010 tijdens de 'surge' onder president Obama 100.000 Amerikaanse militairen in Afghanistan zaten, lukte het niet om de Taliban te verslaan. "Dat gaat met 4000 nieuwe militairen en de 8400 overgeblevenen dus ook niet lukken. Er is echt een heldere koers nodig."

Het volledig terugtrekken van de troepen uit Afghanistan is volgens De Wijk geen optie. "Dan nemen de Taliban de boel binnen een paar maanden over."

Kamminga denkt dat het sturen van meer militairen op korte termijn wel zin heeft, om bijvoorbeeld de Afghaanse veiligheidstroepen beter te trainen. "Het gaat dan dus vooral om het behalen van militair-tactische successen", zegt hij vanuit Kabul. Voor de lange termijn ziet hij juist alleen een politieke oplossing. "Dan werkt die aanwezigheid van de troepen vooral verkeerd, omdat de Taliban de terugtrekking daarvan als voorwaarde zien voor de vredesbesprekingen."

Vooralsnog ziet Colijn het somber in. "Voor de Verenigde Staten dreigt Afghanistan te worden wat de Vietnamoorlog was: één groot drama."