Dit is hem: de nieuwe 3D-kaart van de Melkweg
Vanaf vandaag kunnen astronomen de gegevens bestuderen van bijna 1,7 miljard sterren in de Melkweg. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft de nieuwe gegevens die de Gaia-satelliet de afgelopen jaren heeft verzameld toegankelijk gemaakt. Een schatkamer voor sterrenkundigen, want de gegevens van deze satelliet kunnen veel geheimen van onze Melkweg prijsgeven.
Astronoom Anthony Brown van de Universiteit Leiden heeft een tijdje alleen maar zitten staren naar de nieuwe kaart van de Melkweg, vertelt hij bij de Gaia-presentatie in Berlijn. "Gewoon omdat hij zo mooi is."
Voor de leek ziet de kaart er op het eerste gezicht niet veel anders uit dan de bekende plaatjes van de Melkweg, maar verborgen in dat beeld is een enorme berg nieuwe informatie. Gaia heeft van meer dan een miljard sterren de exacte afstand bepaald en gegevens verzameld over diameter, hun levensfase, oppervlaktetemperatuur en helderheid.
Hoeveel nieuws er in al die data te vinden is, is pas goed te zien in de video's die de Europese ruimtevaartorganisatie heeft gemaakt. Omdat van alle gemeten sterren de exacte positie nu bekend is, zijn er 3D-animaties mogelijk en kun je in een van de filmpjes tussen 96 miljoen sterren doorvliegen.
Tot nu toe moesten astronomen het doen met oude gegevens van een eerdere satelliet, Hipparcos, en met de eerste bulk gegevens van Gaia die in 2016 werd vrijgegeven. Die dataset omvatte nog 'maar' een paar miljoen sterren.
Gaia scant sinds 2014 iedere twee maanden de hele hemel af, en begint dan weer opnieuw. Zo worden de metingen steeds preciezer en wordt zichtbaar welke kant al die hemellichamen op gaan. Sterren staan namelijk niet stil, maar bewegen voortdurend.
Al die gecombineerde data geven een veel beter inzicht in de geschiedenis van onze Melkweg. Nu al zijn wetenschappers op verrassingen gestuit.
Sterrenhopen
"Zelfs op een van de plaatjes die we voor de pers hebben gemaakt, zag ik ineens een volstrekt nieuw detail dat we niet wisten", zegt sterrenkundige Amina Helmi, die eerder al een voorproefje van de Gaia-gegevens kreeg om de dataset te testen. "Sommige bolvormige sterrenhopen blijken rond de Melkweg in groepjes te bewegen."
Helmi verwacht dat astronomen nog jaren bezig zijn met het analyseren van de nieuwe gegevens. Gaia kijkt overigens niet alleen naar de Melkweg, maar heeft ook 14.000 objecten binnen ons eigen zonnestelsel in kaart gebracht. Dat zijn vooral asteroïden, ruimterotsen in een baan om de zon. "Die gegevens zijn evenveel waard als honderd jaar aan verzamelde data over die objecten", zegt Anthony Brown.
