Handelsoorlog met VS: kansen voor Nederland, maar oppassen met Chinezen
President Trump had zijn Chinese ambtgenoot Xi nog maar net een zeer goede vriend genoemd, toen hij hem meteen daarna uitmaakte voor de grootste boef ter wereld. "Er wordt momenteel voor honderden miljarden dollars aan kennis geroofd in ons land." En dat wil Trump afstraffen: extra importheffingen op Chinese goederen waar kennis aan te pas komt, zoals robots, medicijnen en elektrische auto's.
"Trump gebruikt dus diefstal van kennis en nationale veiligheid als argument om importheffingen op te leggen", zegt Chinakenner Frans-Paul van der Putten van Instituut Clingendael. "Dat is betrekkelijk nieuw. Tot voor kort werden heffingen altijd gebruikt als instrument tegen dumping van goedkope spullen of schommelende wisselkoersen."
Trump noemt het diefstal en voor een deel kan dat kloppen. Want China stuurt er ook echt bedrijfsspionnen op uit om waardevolle kennis binnen te hengelen, net als andere landen dat doen overigens. Daarnaast komen de Chinezen ook op volstrekt legale wijze aan steeds meer westerse kennis: door bijvoorbeeld Chinese studenten die hier komen studeren. Maar vooral ook door overnames van westerse bedrijven.
Wereldtop
En daarmee krijgt China ook toegang tot de kennis in die bedrijven. "China wil de wereldtop worden als het gaat om sectoren als ict, luchtvaart of landbouw", zegt Van der Putten, die onderzoek deed naar Chinese investeringen in Nederland. "Chinese bedrijven komen hier niet heen voor de lokale markt, maar echt vanwege de kennis in de bedrijven."
Het aantal Nederlandse bedrijven met een Chinese eigenaar neemt dan ook toe, zoals delen van chipfabrikant NXP. Het landbouwhandelshuis Nidera is Chinees, net als Inalfa en Nedschroef, toeleveranciers van de auto-industrie. In heel Europa gingen de laatste jaren voor bedrijven over in Chinese handen ter waarde van honderden miljarden euro's.
"Het is een beetje dubbel", reageert Marhijn Visser van werkgeversorganisatie VNO-NCW. "Aan de ene kant zijn het prima zakenpartners, Nederlandse bedrijven kunnen vaak gewoon doorgaan waar ze mee bezig zijn en doorgroeien. Maar er is ook een andere kant van het verhaal. Als het om intellectueel eigendom gaat, moet je met Chinezen op je tellen passen. China wil een technologische wereldmacht zijn."
Gevaar
Frans-Paul van der Putten gaat verder en noemt China wat dat betreft een gevaar. "Technologische kennis is steeds belangrijker aan het worden in de machtsverhoudingen. En dan lopen we tegen probleem op dat wij in een vrije markteconomie leven en China niet. China kan relatief makkelijk Westerse kennis inkopen, andersom gaat dat niet."
Maar het Westen lijkt in actie te komen, Trump voorop. De Amerikaanse president verbood onlangs de overname van de Amerikaanse chipfabrikant Qualcomm door het Singaporese Broadcomm. Volgens het Witte Huis bestaan er nationale veiligheidsrisico's omdat Broadcomm relaties heeft met diverse buitenlandse partijen.
In Europa riep de Franse president Macron begin dit jaar nog op tot bescherming van Europese bedrijven bij politiek ongewenste overnames. In Brussel liet commissievoorzitter Jean-Claude Juncker vorig jaar al horen dat Chinese bedrijven vijf keer zoveel aan overnames spendeerden in Europa dan wat Europese concerns op dit vlak doen in China.
Zware handelsmissie
"Er is dus geen gelijk speelveld", zegt Marhijn Visser van VNO-NCW. "Voor eerlijke handel hebben we wereldwijd de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Daar houden ook de Chinezen zich redelijk aan, in ieder geval niet meer of minder dan de Amerikanen bijvoorbeeld. Maar er bestaan geen internationale afspraken over investeringen. Er wordt wel gesproken over een internationaal investeringsakkoord, maar die gesprekken lopen al jaren."
Ondertussen stelt de Chinese overheid honderden miljarden beschikbaar aan het eigen bedrijfsleven om op overnamepad te gaan in het Westen. Daarmee is China inmiddels de op één na grootste investeerder wereldwijd.
Het is niet voor niets dat Nederland over twee weken een zware handelsmissie naar China stuurt. Premier Rutte en vier ministers gaan mee. "Die missie stond al gepland hoor", zegt Marhijn Visser van VNO-NCW. "Maar we steken volgende week nog wel even de koppen bijeen vanwege de nieuwe situatie tussen Amerika en China." En na enige aarzeling: "Ja, dat kan nieuwe kansen bieden voor het Nederlandse bedrijfsleven, maar een beetje oppassen dus."
