De verkiezingen boeien je (waarschijnlijk) niet, en dit is waarom
Een testje: noem eens een naam van een raadslid uit de gemeenteraad van je stad. Weet je er geen? En op hoeveel partijen kun je deze gemeenteraadsverkiezingen eigenlijk stemmen? Weet je ook niet? De interesse in de gemeenteraadsverkiezingen, die dit jaar op 21 maart zijn, lijkt een stuk minder te zijn in vergelijking met de Tweede Kamerverkiezingen. De opkomst bevestigt dit: sinds de jaren 90 stemmen er elke vier jaar weer minder mensen.
Mensen interesseren zich dus meer in verkiezingen die gaan over landelijke vraagstukken (over bijvoorbeeld migratie) dan verkiezingen over iets wat letterlijk om de hoek gebeurt. Best een gek idee, toch? Maar dat is te verklaren, zeggen politicologen Geerten Waling en André Krouwel.
Zij geven een aantal redenen voor de desinteresse van de burger. "Het is een combinatie van politiek cynisme met foutieve beeldvorming. Raadsleden worden uitgelachen, een gemeenteraad wordt gezien als een rotzooitje", legt Waling, co-auteur van het boek Gemeente in de Genen uit. Daarnaast zijn raadsleden ook vaak amateurs die het werk in de gemeenteraad naast hun 'echte baan' doen. "Ze zijn niet opgewassen tegen het echte professionele landelijke bestuur."
Laten we bij het begin beginnen: de kiezer weet gewoon niet goed waar hij of zij op stemt, zegt Krouwel, oprichter van het Kieskompas. "Het begint eigenlijk al heel jong. Dat noemen we lifecyclevoting. Als jongere heb je niet veel te maken met de gemeente, je betaalt geen belasting, geen huur, je hoeft geen school voor je kinderen uit te zoeken. De gemeenteraad is echt een ver-van-mijn-bed-show. Maar als je ongeveer tien jaar uit huis bent, en twee keer de verkiezingen hebt overgeslagen, denk je wel opeens na over die school, of de veiligheid van het zebrapad voor je huis. Dan krijgt het een beetje je interesse."
Op dat moment moeten de partijen hun slag slaan, zegt Krouwel. "Je kent als kiezer de spelers en de issues nog niet. Je weet niet wat er speelt, dus voel je je niet geschikt om te oordelen en te gaan stemmen."
Als kiezers het idee hebben dat hun stem niet uitmaakt, gaan ze ook niet stemmen.
Je moet mensen het gevoel geven dat ze rechtstreeks invloed hebben op wie de stad regeert en het moet duidelijk zijn dat er iets te kiezen valt, gaat hij verder. "Nu is er te veel consensus. In Nederland is er geen politieke strijd op gemeentelijk niveau, alles wordt onderling geregeld. Als kiezers het idee hebben dat hun stem niet uitmaakt, gaan ze ook niet stemmen."
De politici in de gemeenteraad vallen een beetje weg in de democratie.
Dat heeft ook te maken met de kwaliteit van de raadsleden, legt Waling uit. "Mensen voelen zich niet goed vertegenwoordigd. Raadsleden hebben minder tijd om zich in te lezen in dossiers, waardoor de landelijke politiek veel meer verstand van zaken heeft. De politici in de gemeenteraad vallen daarom een beetje weg in de democratie."
Daarnaast is het imago van de gemeenteraad slecht. "Nieuws over een gemeenteraad is meestal 'schandaal-verbonden'. Fraude, ruzie, ga maar door. Dat zijn de dingen die door de media worden opgepikt. Het nieuws over een goed functionerende vergadering zie je natuurlijk niet terug op het nieuws", zegt Waling. "Daarom denken mensen dat het een rotzooitje is in de gemeenteraad." En alleen grote debatten met landelijke partijen krijgen aandacht, zegt hij. "De lokale debatten halen de huiskamer niet."
Voor wie wil weten waar de gemeentes allemaal over gaan, bekijk onderstaande video:
Ook de berichtgeving van lokale media is niet goed genoeg, gaat politicoloog Waling verder. "De onderzoeksjournalistiek ontbreekt. Lokale media analyseren niet, die berichten alleen maar. Goede politieke analyses zijn nodig voor de kiezer." En daar helpt het uitlachen natuurlijk ook niet bij. De campagnefilmpjes van lokale partijen zijn vaak voer voor grapjes. "Er wordt op de raadsleden neergekeken. Ze worden uitgelachen. Maar die mensen doen ook hun best en werken hard."
Daarom is het nodig om te investeren, zegt Waling. "De raadsleden moeten betere ondersteuning en een hogere vergoeding krijgen zodat ze professioneler worden. Dat, in combinatie met de investering in een betere beeldvorming door de lokale media, kan de oplossing zijn voor de desinteresse."
Of, zegt Krouwel, organiseer één dag een soort 'Superverkiezingen'. "Gewoon alle verkiezingen op een dag. Dan stem je op een dag voor het parlement, voor de provincie en de gemeenteraad en hoef je maar een keer op te komen dagen. Dan ligt de lat veel lager. Een feestje voor de democratie."
