Ja, de nimfen kijken met adoratie naar Hylas. Maar is het schilderij Hylas and the Nymphs, van de Engelse kunstschilder John William Waterhouse, nu werkelijk vrouwonvriendelijk? Het Britse museum waar dit schilderij hing, heeft het verwijderd. Na veel kritiek werd het toch weer teruggehangen.
Curator Clare Gannaway van de Manchester Art Gallery wilde met haar daad een debat uitlokken over hoe zulke kunstwerken in de huidige tijd ge- en vertoond moeten worden. "Deze galerij toont het vrouwelijke lichaam ofwel als passief-decoratief, ofwel als femme fatale. Laat ons deze Victoriaanse fantasie uitdagen!"
De actie ontlokte veel reacties, zoals de curator ook beoogde. De #MeToo-discussie bereikte zo ook de kunstwereld.
In New York werd geklaagd over bovenstaand schilderij Therese Dreaming, van Balthus (1938). Er gingen stemmen op om het uit het Metropolitan Museum of Art te laten verwijderen vanwege pedofiele associaties.
Maar zoiets moet je niet doen, zegt directeur Jan Rudolph de Lorm van het Singer Museum in Laren. "Is dit meisje onvrijwillig geschilderd? Ook al is het grensoverschrijdend, dan moet je het niet weghalen maar er iets op verzinnen zodat je duidelijk maakt waarom dit kunst is."
De Lorm heeft op verzoek van Nieuwsuur ook andere werken bekeken en beoordeeld in het licht van vrouwonvriendelijkheid. Hieronder een reeks schilderijen, voorzien van zijn commentaar.
"Bardot wordt hier neergezet als sekssymbool", zegt De Lorm. "Is zij voor dit schilderij misbruikt, of wilde ze het zelf? Er is een filmpje gemaakt van hoe dit portret tot stand kwam. Ze is hier nog heel jong, ze kijkt precies hetzelfde als op het schilderij en heeft ook deze jurk aan. Maar later heeft ze gezegd dat ze heel boos was op de schilder."
Volgens De Lorm was Bardot boos omdat schilder Kees van Dongen, toen niet meer zo beroemd, dankzij dit pikante werk weer furore maakte. "Het is een golfbeweging, wat in vroeger tijden niet kon, kan nu wel. Wat toen niet als misbruik werd gezien, wordt dat nu wel."
"Het ziet er niet fijn uit" vindt De Lorm. "Het lijkt erop dat de monnik die vrouw het korenveld in heeft gesleept, dat gebeurde wel in die tijd. Het is geen mooi beeld, maar we moeten het wel laten zien in de context van die tijd. Wat gebeurt hier, mag dit wel?"
"Kunst is een spiegel die ons wordt voorgehouden. De een ziet hier een verkrachting in, de ander heeft een andere associatie. Ik zie de man met de zeis op de achtergrond, symbool van de dood. De monnik zal gestraft worden. Dat is het mooie van kunst. Het is gelaagd, iedereen kan er iets anders aan beleven. Daar mag je de kunst niet op afrekenen."
"Dit is zo provocerend. Hier is kunst voor bedoeld, mensen aan het denken zetten", aldus De Lorm. Er is ook een filmpje van mensen die naar het schilderij in het museum kijken, dat volgens De Lorm een aardig inzicht biedt. "Vrouwen durven te kijken, mannen zijn beschaamd. Dat was ook zo bij de Singer-tentoonstelling Erotiek Rodin."
De Lorm heeft zelf een omstreden schilderij gekocht voor het Singer Museum, Negerin met Rode Sjaal van Jan Sluijters uit 1920.
"Dit schilderij heeft een lange geschiedenis", zegt De Lorm. "Niemand wilde het kopen, het was te aanstootgevend. Deze vrouw is half Surinaams, half Nederlands, en was dienstbode. Zij ziet er hier uit als een schoonheid. De Duitsers verboden het en wilden het op de brandstapel gooien, omdat het te bestiaal was en lagere driften opriep. Laten we oppassen dat we niet opnieuw een heksenjacht openen. Er is zo veel vrouwelijk naakt in de kunst, moeten we dat allemaal wegdoen?"
En Hylas en de Nimfen, het schilderij waarmee de discussie begon? De Lorm heeft zijn vrouw ernaar laten kijken. Zij is zelf in het verleden seksueel misbruikt. "Zij ziet hier geen enkele onderdrukking van de vrouw in. Deze vrouwen zijn naakt maar kijken heel liefdevol naar die man. Ze kijken hem aan. Zij worden hier niet in een situatie gebracht waar ze niet in willen zijn."
