Maximaal 12 miljard kuub gas, de overheid weet dat ook al jaren
Vijf jaar na het eerste alarmerende advies over de risico's van de gaswinning in Groningen stelt het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) opnieuw dat 12 miljard kuub een veilig niveau voor de gaswinning is in Groningen. Nu is dat nog ruim 21 miljard kuub. Opvallend is dat na vijf jaar onderzoek, discussies, rechtszaken en Kamervragen nu opnieuw 12 miljard kuub als maximum wordt genoemd, overigens wel op basis van nieuwe berekeningen. Hoe zit dat?
Stoeien over tekstpassages
De voormalige inspecteur-generaal van het SodM Jan de Jong schreef in een advies begin 2013 dat de gaswinning zo snel mogelijk zoveel mogelijk moet worden verminderd. In een bijlage bij dat advies gaf hij aan dat bij een winning van maximaal 12 miljard kuub de kans op aardbevingen minimaal is.
Aanleiding voor het eerste advies was een beving met een kracht van 3,6 in augustus 2012 in Huizinge, de sterkste aardbeving in Groningen tot nu toe. Het stuk was opgesteld door onderzoekers van het SodM die ook betrokken zijn bij het nieuwe advies. Het vorige kabinet volgde het advies uit 2013 niet op, maar startte een uitgebreid onderzoeksprogramma.
Op 18 januari 2013 schreven ambtenaren van het ministerie van Financiën elkaar memo's over het voorlopige advies van het SodM. De NOS heeft hier overheidsdocumenten over opgevraagd. Er was, zo blijkt in een bijlage, nauw overleg over de teksten uit het voorlopige advies, dat dan nog gepresenteerd moet worden. Zo stond er: "SODM, EZ en de NAM stoeien nog over tekstpassages."
"Politiek onhandig"
De discussie ging op dat moment vooral over de maximale kracht van de aardbevingen. Er staat: "Deze max moet worden losgelaten omdat via seismische vergelijkingen aangetoond kan worden dat er een nieuwe max zal zijn. Die wordt in het huidige stuk niet benoemd en is politiek onhandig", aldus een ambtenaar die zich richt tot topambtenaar Laura van Geest, toenmalig directeur-generaal Rijksbegroting op het ministerie van Financiën. Tegenwoordig is zij directeur van het Centraal Planbureau.
In dezelfde e-mail werd ondubbelzinnig de 12 miljard kuub als veilige grens genoemd. "Op basis van de voorlopige versie van de relatie tussen het jaarlijks aantal bevingen en de productie zou de productiesnelheid tot ca. 12 miljard kubieke meter gas per jaar verlaagd moeten worden om het risico op bevingen te minimaliseren. Er zouden dan (.....) na enkele jaren vrijwel geen bevingen meer moeten optreden in het Groningenveld."
Opbrengsten 3,5 miljard euro lager
Bij herhaling blijkt dat de ambtenaren heel goed wisten dat 12 miljard kuub een veilige grens is. "Om het risico te minimaliseren zou de productiesnelheid uit Groningen dus tot ca 12 mrd. per jaar verlaagd moeten worden", schrijven de ambtenaren van Financiën al in januari 2013.
Als het advies van het SodM wordt nageleefd om terug te gaan naar 12 miljard kuub, zou de gasproductie met 23 miljard kuub moeten dalen, berekenen zij. "Dat is ruim 30 procent lager dan nu", benadrukken de ambtenaren in vetgedrukte letters. "Als daarmee ook de opbrengsten 30 procent lager komen te liggen, scheelt dat jaarlijks zo'n 3,5 miljard euro."
Ze signaleren ook dat de verwachte prijs op de beurs waar gas wordt verhandeld voor 2013 en 2014 hoog is, namelijk 23 cent. Op dit moment schommelt de netto gasprijs tussen de 15 en 17 cent.
Een stevig meet- en onderzoeksprogramma
Uit andere stukken van het ministerie van Economische Zaken blijkt dat Shell en Exxon zich zorgen maakten. Zij zijn als enig aandeelhouders van de NAM feitelijk eigenaar van het Groningse gas. Het meest opvallend is een e-mail geschreven op 11 december 2012.
Daarin staat dat er overeenstemming is tussen alle partijen over de analyse van de seismische data. Maar tegelijk wordt geconstateerd: "Aan de maatregelenkant ligt het wat lastiger (productievermindering o.i.d.)." Want, schrijven de ambtenaren, daar is "geen mandaat voor van de aandeelhouders. Hij (onduidelijk is wie hier bedoeld wordt) zal het over de boeg gooien van "een stevig meet- en onderzoeksprogramma" teneinde de goede volgordelijkheid van maatregelen uit te vinden."
Het kabinet startte in 2013 veertien onderzoeken naar de gaswinning in Groningen, die ruim een jaar duurden.
Kabinet nam geen besluiten
De oliebedrijven (de 'Olies', schrijven de ambtenaren in hun onderlinge e-mails) maakten in 2005 met het ministerie van Economische Zaken afspraken over de maximale hoeveelheid gas die uit het Groningenveld mocht worden gewonnen. In een periode van 10 jaar mochten ze 425 miljard kuub gas winnen, wat neerkwam op gemiddeld 42,5 miljard kuub per jaar tot 2015. In 2013 hadden zij die 425 miljard kuub nog niet uit de grond gehaald.
In een reactie op verwijten van oud-inspecteur-generaal De Jong van het SodM zei minister Wiebes: "Er is in 2013 géén besluit genomen over de hoogte van de winning. Niet in het kabinet, niet door de coalitie. Op dat moment gold het winningsplan uit 2007 in combinatie met de Gaswet. Dit hield in dat de NAM een concessie had om in 10 jaar in totaal 425 miljard kuub te winnen. Het kabinet nam dus geen besluiten over de jaarlijkse winningshoeveelheid in Groningen. Pas sinds 2014 stelt het kabinet een jaarlijks plafond vast." De Jong verwijt het kabinet "een meedogenloos besluit" te hebben genomen.
In het boek De gaskolonie uit 2016 zei toenmalig minister Kamp daarover: "In mijn periode, vanaf oktober 2012, lag de macht niet bij de Olies maar bij mij". Toch stelt minister Wiebes nu in zijn reactie op het laatste advies van het SodM: "Ik doe een dringend beroep op NAM en Gasterra om maximaal gebruik te maken van de ruimte tot verlaging." Het lijkt er dus op dat de gaswinningsbedrijven wel degelijk de mogelijkheid hebben om daarover (mede) te beslissen.
