Cybersecurity-boek oud-minister Vermeend uit de schappen

• Joost Schellevis en Marijn Duintjer Tebbens

De uitgever van een boek van oud-minister en -staatssecretaris Willem Vermeend over cybercrime neemt dat boek uit de handel. Vermeend schreef het boek met Rian van Rijbroek, die afgelopen week in opspraak raakte na haar optreden in Nieuwsuur. Het boek kwam eind vorig jaar uit.

De NOS en Nieuwsuur troffen in het boek plagiaat van tien verschillende artikelen en websites aan. Het boek bevat passages uit twee artikelen van NRC, maar ook de website van ict-jurist Arnoud Engelfriet is geplagieerd. Bovendien zijn stukken uitleg uit vijf verschillende Wikipedia-artikelen overgenomen.

Ook vertoont een passage gelijkenissen met de website van Consuwijzer, al is die wel herschreven. Kleinere stukken tekst komen overeen met een stuk uit de Volkskrant en van Security.nl.

In geen van deze gevallen wordt de bron vermeld. "Als mensen mij noemen als bron, mogen ze het vrijelijk kopiëren", zegt ict-jurist Engelfriet. "Hetzelfde geldt eigenlijk voor Wikipedia, die heeft dezelfde licentie." Maar dat is in dit geval niet gebeurd.

Uitgever Theo Oskam van Einstein Books schrijft na de melding van de NOS en Nieuwsuur: "Gelet op de drukfouten en de verwijzingsfouten is besloten om met onmiddellijke ingang het boek uit de handel te nemen". De tweede druk van het boek gaat niet door.

In een aantal van de gevallen gaat het om honderden woorden die vrijwel geheel zijn gekopieerd. Zo is een uitleg van Wikipedia over de werking van bitcoin die ruim 750 woorden besloeg, integraal overgenomen. Wel zijn hier en daar woorden gewijzigd. Een passage van 850 woorden van de website van Engelfriet over het juridische begrip computervredebreuk werd ook integraal overgenomen.

Een uitleg over de nieuwe hackbevoegdheden van de politie, komt vrijwel integraal uit NRC. Ook uit NRC afkomstig is een uitleg over de werking van het Mirai-botnet. "Dit lijkt ons een duidelijk geval van het rechtstreeks overnemen van hele alinea's zonder onze toestemming", zegt adjunct-hoofdredacteur Marcella Breedeveld van NRC. De krant is vooralsnog niet van plan om verdere stappen te ondernemen.

Ook zijn passages van het regeerakkoord en het Cyber Security Beeld, een rapport van het Cyber Security Centrum, integraal aanwezig in het boek. Daarbij is niet duidelijk dat die teksten zijn gekopieerd, al wordt wel vermeld dat de inhoud is gebaseerd op die bronnen.

'Voetnoten weggevallen'

"Dit is wat je in de volksmond plagiaat noemt", zegt ict-advocaat Christiaan Alberdingk Thijm. "Juristen noemen het auteursrechtinbreuk. Wat we hier zien, is het stelselmatig overnemen van teksten van anderen. Laat duidelijk zijn: dit kan niet."

In een reactie zegt uitgever Theo Oskam dat een aantal voetnoten met bronvermelding is 'weggevallen'. "In de nieuwe versie van het boek is dat aangepast", zegt hij. Een nieuwe versie van het boek die Oskam opstuurde naar de redactie is inderdaad voorzien van twee voetnoten, al is het pdf-document in kwestie pas aangemaakt nadat de redacties van NOS en Nieuwsuur mede-auteur Willem Vermeend hadden geconfronteerd met het plagiaat.

Bovendien zijn de aanpassingen verre van voldoende, zegt ict-jurist Alberdingk Thijm. "Doen alsof je het zelf geschreven hebt en dan een bron erachter zetten, is niet genoeg." Bij twee geplagieerde bronnen is bovendien helemaal geen voetnoot opgenomen.

Willem Vermeend zei aanvankelijk dat door een fout een aantal voetnoten was weggevallen. Hij zei dat het in de tweede druk aangepast zou worden. Later vanavond was Vermeend ondanks herhaalde pogingen niet bereikbaar voor commentaar.

Van Rijbroek laat in een reactie weten: "Wij hebben het boek samen geschreven en zijn samen verantwoordelijk. Een team heeft alles gecontroleerd. Dat hebben ze dus niet goed gedaan. Dat is niet goed."

Overigens is ook op de inhoud van het boek veel kritiek. Veel passages blijken feitelijke fouten te bevatten. Zo schrijven de auteurs dat een hacktool van de Amerikaanse geheime dienst NSA zou zijn gebruikt bij een aanval op Sony Pictures. Daar is geen bewijs voor.

Het optreden in Nieuwsuur van co-auteur Rian van Rijbroek afgelopen maandag riep veel vragen en kritiek op. Deskundigen maakten gehakt van haar uitlatingen. Zo zei Van Rijbroek dat internetbankieren op je telefoon onveilig is, maar dat is helemaal niet zo, tekenden de experts aan.

Nieuwsuur zei gisteravond al de verwarring en onrust te betreuren en dat het niet zo had mogen gebeuren. "De nieuwe gegevens over het plagiaat onderstrepen dat alleen maar. Het is wijsheid achteraf, maar we zijn hoe dan ook tekortgeschoten en hadden voor een andere gast moeten kiezen. Dat is onze verantwoordelijkheid en verdient excuus", aldus de hoofdredactie.