'Verbod embryo's kweken niet houdbaar'
Overheden moeten met wetgeving komen die het kweken van menselijke embryo's voor wetenschappelijke doeleinden onder voorwaarden toestaat.
Dat schrijven de ethische commissies van twee grote Europese artsenverenigingen in nieuwe aanbevelingen die gepubliceerd zijn in de tijdschriften Human Reproduction Open en European Journal of Human Genetics. Het gaat om organisaties van artsen die zich bezighouden met menselijke voortplanting en menselijke genetica.
Op dit moment is de kweek van embryo's voor onderzoek in veruit de meeste landen verboden.
Laboratoriumonderzoek
"De kern van het pleidooi is dat er meer ruimte moet komen voor embryo-onderzoek", zegt Guido de Wert, hoogleraar Biomedische Ethiek aan de Universiteit van Maastricht en eerste auteur van de aanbevelingen. "In eerste instantie om adequaat laboratoriumonderzoek naar de veiligheid van nieuwe, experimentele voortplantingstechnieken mogelijk te maken. Als blijkt dat die technieken waarschijnlijk veilig en effectief zijn, zou op termijn ook klinische, praktische toepassing kunnen volgen bij het repareren van de aanleg voor ernstige erfelijke ziekten."
De Wert boog zich de afgelopen twee jaar samen met deze twee Europese commissies over nieuwe aanbevelingen. "In vorige decennia is er in veel landen wetgeving ontwikkeld die genetische modificatie in het kader van de menselijke voortplanting absoluut verbiedt, omdat er allerlei absolute ethische bezwaren zouden zijn", zegt De Wert. "Wij concluderen op basis van ons onderzoek dat die bezwaren niet steekhoudend zijn."
'Naïeve Henkie'
"Er is sinds het bepalen van eerdere standpunten veel veranderd", vervolgt hij. "In onder andere Amerika zijn de afgelopen jaren belangrijke wetenschappelijke doorbraken geboekt. We moeten niet naïeve Henkie zijn, maar tijdig nadenken over de implicaties daarvan voor patiënten."
Amerikaanse wetenschappers slaagden er het afgelopen jaar in een ziek embryo te corrigeren, waardoor een erfelijke hartaandoening werd uitgeschakeld. Dat gebeurde in een laboratoriumsetting, met embryo's die speciaal voor onderzoeksdoeleinden gekweekt waren.
Nederlandse klinisch genetici temperden meteen de verwachting dat daar op korte termijn grote effecten voor patiënten van verwacht kunnen worden. En voor mensen die weten dat ze een genetisch erfelijke aandoening hebben, zoals de ziekte van Duchenne, bestaat er met embryoselectie (PGD) al een veilige optie om een gezond kind te krijgen.
Het punt is echter, aldus De Wert, dat PGD niet in alle gevallen helpt. "Zo is er soms gewoonweg geen gezond embryo beschikbaar voor selectie. Genetische modificatie zou dan op termijn wellicht een optie kunnen zijn, indien dat voldoende veilig is."
"Bovendien", zegt De Wert, "kun je de nieuwe voortplantingstechnieken en later hun toepassingen, niet onderzoeken met embryo's die met traditionele ivf-technieken tot stand gekomen zijn. Daarvoor heb je nu juist die gekweekte embryo's nodig."
In Nederland is het, net als in veel andere landen, verboden om embryo's te kweken speciaal voor wetenschappelijke doeleinden. Om dat verbod op te heffen, zou de Embryowet moeten worden verruimd. Maar die optie ligt politiek erg gevoelig.
"Voormalig zorg-minister Schippers had een voorstel in voorbereiding om de bestaande Embryowet te versoepelen, maar in het regeerakkoord is daar geen sprake meer van. We zijn terug bij af", zegt de Wert. Net als bij enkele andere medisch-ethische kwesties, verandert er op dit terrein niets. De regeringspartijen hebben over veel medisch-ethische kwesties fundamenteel andere opvattingen.
Risico's
De Wert stoort zich aan de passage in het regeerakkoord waarin staat dat bij politieke besluitvorming met betrekking tot medisch-ethische dilemma's zorgvuldigheid boven snelheid gaat. "Dat suggereert dat mensen die pleiten voor het verruimen van wetgeving niet voor zorgvuldigheid zijn", zegt De Wert. "Maar ook mensen die pleiten voor ruimere wetgeving, vinden dat onderzoek zorgvuldig plaats moet vinden en vooraf moet worden beoordeeld door medisch-ethische commissies. Zoals dat nu ook gebeurt."
"In plaats van een algeheel verbod op het kweken van embryo's voor wetenschappelijke doeleinden te handhaven, zouden overheden beter kunnen kijken hoe ze dat kweken zorgvuldig kunnen reguleren", zegt De Wert. "Als je de potentie en risico's van nieuwe voortplantingstechnieken goed en veilig wilt onderzoeken, zul je de mogelijkheid moeten creëren embryo's te maken voor onderzoek. Dat getuigt juist van zorgvuldigheid."
