Verwoestende bomaanslag lijkt symptoom van 'puinhoop in Sinaï'
Een gruwelijke aanslag vandaag in de Sinaï-woestijn. Het aantal doden, zeker 235, is uitzonderlijk hoog, maar de aanslag op een moskee in Bir al-Abd is onderdeel van een lange reeks. "Het gebeurt daar wekelijks", zegt journalist en arabist Rena Netjes. "Er zijn ook aanslagen die de media niet eens halen."
De verantwoordelijkheid is nog niet opgeëist, maar het Egyptische staatspersbureau suggereert dat de lokale IS-beweging verantwoordelijk is. Dat zou volgens NOS-correspondent Marcel van der Steen niet erg verrassend zijn. "IS ziet de Sinaï als een provincie van het kalifaat. Het is dezelfde groep die de verantwoordelijkheid opeiste voor het neerhalen van een Russisch passagiersvliegtuig in 2015."
De Airbus A321 ontplofte boven de Sinaï-woestijn, alle 224 inzittenden kwamen om het leven. Terreurgroep IS vestigde zich in 2014 in de regio en al-Qaida is er al langer actief. Het Egyptische leger voert een militaire campagne tegen beide groepen.
Rena Netjes werkte jarenlang als Parool-correspondent in Egypte. Volgens haar speelt de achtergestelde positie van de lokale bevolking, overwegend bedoeïenen, een grote rol bij de problemen in de Sinaï. "De bedoeïenen zijn altijd rebels geweest ten opzichte van Caïro. De overheid heeft ze nooit volledig onder controle gekregen." Volgens Netjes kampt de minderheid al tientallen jaren met onderdrukking en marteling.
De problemen zijn het grootst in het noorden van de Sinaï. Er is weinig werk, in tegenstelling tot het zuiden met populaire badplaatsen als Sharm-el-Sheikh. Het noordelijke deel van de woestijnregio is volgens Netjes een broeinest voor wapen- en mensensmokkelaars. "En er zijn daar altijd al fanatieke religieuze sjeiks geweest."
Guerrillastrijd
Een deel van de militanten sloot zich in 2014 aan bij IS. Anders dan in Syrië en Irak heeft het zelfverklaarde kalifaat in de Sinaï geen grote steden veroverd. De Nederlandse journalist schat dat er inmiddels een paar duizend gewapende strijders in de woestijn actief zijn. "Er duiken altijd weer nieuwe namen op. Voor ons is het ook onduidelijk, sommige groeperingen bestaan pas drie maanden."
De milities voeren een guerrillastrijd, met de woestijn als thuisbasis. Afgelopen jaar zijn er meerdere keren Egyptische militairen en agenten in een hinderlaag gelopen. Door bermbommen en beschietingen kwamen tientallen soldaten om het leven, soms ook hooggeplaatste commandanten.
Ook andersom gaat het er hard aan toe. In april dit jaar verscheen een filmpje van vermeende executies door het Egyptische leger. Zeker acht ongewapende gevangenen zouden zijn doodgeschoten in de woestijn.
Dit soort praktijken zijn volgens Netjes geen uitzondering in Egypte. Ze vreest een averechts effect. "Lukraak mensen oppakken en executeren, dat zet veel kwaad bloed. Er zijn altijd jongens die wraak willen nemen."
Radicalisering onder Egyptenaren is volgens de Nederlandse journalist een groot probleem. Mede door de harde aanpak van de overheid. "Af en toe komt er iemand vrij en zegt dat die gevangenissen door de martelpraktijken net IS-fabrieken zijn."
Puinhoop
Vanwege vermeende terreurconnecties belanden regelmatig ook journalisten en mensenrechtenactivisten in de cel. Daar kan Netjes over meepraten. Ze werd beschuldigd van het verspreiden van leugens en vluchtte het land uit. Ze werd bij verstek veroordeeld tot tien jaar cel.
"Het Egyptische regime heeft de afgelopen jaren meer burgers gedood dan IS", zegt ze stellig. De hevige anti-terreurstrijd wakkert volgens haar de woede in het woestijngebied alleen maar aan. Vanwege de smokkelroutes, extremisten, onderdrukking en werkloosheid is het zo'n puinhoop in de Sinaï."
