Geen schot in koude oorlog tussen Servië en Kosovo
Er komt maar geen einde aan de koude oorlog tussen Servië en Kosovo. De twee landen onderhandelen al zes jaar over een normalisatie van hun relatie, met Brussel als bemiddelaar. Stabiliteit op de Balkan is het doel van de zogenoemde Belgrado-Pristina-dialoog.
De gesprekken gaan niet zonder slag of stoot. Het afgelopen half jaar stond de dialoog stil vanwege nieuwe diplomatieke spanningen tussen de twee landen. Tot ongenoegen van Brussel, dat graag ziet dat de twee landen hun vetes oplossen. Uiteindelijk lukte het de hoge EU-vertegenwoordiger Federica Mogherini om de presidenten gisteren toch weer samen om de tafel te krijgen.
Veel verder dan handjes schudden voor de camera's in Brussel komt het meestal niet. Soms wordt er een overeenkomst gesloten, waarvan de uitvoering vervolgens op zich laat wachten. Gisteren bereikten de regeringsleiders een overeenkomst over integratie van rechtbanken in het Servisch-gedomineerde noorden binnen het Kosovaarse rechtssysteem.
Twee incidenten waren reden voor de leiders van Servië en Kosovo om elkaar maanden niet te spreken. Een Servische trein volgeplakt met orthodoxe symbolen en de tekst 'Kosovo is Servië' in 21 verschillende talen zorgde in januari voor een rel.
Servië wilde het treinverkeer tussen Belgrado en Noord-Kosovo na achttien jaar hervatten en stuurde de versierde trein naar de grens. Kosovo reageerde woedend, noemde het een provocatie en stuurde troepen naar de grens om de trein tegen te houden. Servië haalde de trein daarop terug en beschuldigde Kosovo ervan explosieven op het spoor te hebben gelegd.
Een paar weken voor het treinincident leidde de arrestatie van de Kosovaarse ex-premier Ramush Haradinaj in Frankrijk al voor een verslechterde sfeer tussen de twee landen. Haradinaj werd begin januari op verzoek van Servië opgepakt in Parijs. Servië verdenkt hem van oorlogsmisdaden, waarvoor hij al twee keer was vrijgesproken door het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag.
Stabiliteit op de Balkan
De in 2011 gestarte Belgrado-Pristina-dialoog is belangrijk voor Brussel. Stabiliteit op de Balkan betekent stabiliteit in Europa. Bovendien wil de EU de Balkanlanden in de westerse invloedssfeer houden, in een tijd van groeiende invloed uit Rusland. Rusland is van oudsher een bondgenoot van Servië en houdt de erkenning van Kosovo als autonome staat al jaren tegen in de VN-Veiligheidsraad.
Kosovo hoopt dat de dialoog uiteindelijk leidt tot erkenning. Kosovo riep in 2008 de onafhankelijkheid uit, en wordt inmiddels door 114 VN-lidstaten erkend. Servië is daar tegen en beschouwt Kosovo als een Servische provincie.
Voor Servië is deelname aan de dialoog meer een noodzakelijk kwaad. Hoewel de banden met Rusland sterk zijn, wil Servië graag lid worden van de Europese Unie. Een van de voorwaarden is het oplossen van het conflict met Kosovo.
De grootste uitdaging van de gesprekken is hoe om te gaan met de Servische minderheid in Kosovo. Kosovo-Serviërs wonen in enclaves verspreid over Kosovo, maar de grootste groep woont in Noord-Kosovo.
Na de oorlog was er lange tijd een parallel systeem in het noorden. Dat gebied werd bestuurd door zowel Belgrado als Pristina, wat voor veel problemen zorgde. Daarover moesten compromissen worden gesloten. Zo werd afgesproken dat de Kosovaarse politie in de Servische gebieden moet kunnen opereren, en dat Belgrado zich langzaam maar zeker moet terugtrekken. Er werd bijvoorbeeld ook besloten dat Kosovo eigen nummerborden en een eigen telefoonnummer moest krijgen, twee zaken die inmiddels geregeld zijn.
Maar bij complexere overeenkomsten, zoals zelfbestuur voor Servische gemeentes, grenscontroles en energie, stagneert het bij de uitvoering. Van een lange lijst afspraken zijn er in zes jaar tijd nog maar weinig echt geïmplementeerd. Zo wordt het plan voor de heropening van de brug over de Ibar, die de Serviërs en Albanezen in de verdeelde stad Mitrovica van elkaar scheidt, steeds uitgesteld.
Beide landen beschuldigen elkaar ervan de uitvoering van de afspraken te saboteren. Voor analisten reden genoeg om sceptisch te zijn over het effect van de Belgrado-Pristina-dialoog als geheel.
Olifant in de kamer
De grote olifant in de kamer is de Servische erkenning van Kosovo. De Europese Unie wil Servië niet wegjagen, en laat het onderwerp vooralsnog weg van de onderhandelingstafel. Maar vroeg of laat zal het toch ter sprake moeten komen.
Het is de vraag of er ooit een eind kan komen aan de koude oorlog tussen Servië en Kosovo zolang de status van Kosovo betwist wordt. Maar voorlopig is het al heel wat dat de presidenten van de twee landen elkaars handen weer willen schudden voor de camera's in Brussel.
