Poolse president blokkeert onverwacht omstreden wetten
De hervorming van de rechterlijke macht in Polen is voorlopig van de baan. President Duda heeft zijn veto uitgesproken over twee wetten die volgens critici de rechtsstaat uithollen.
Duda zegt dat de wetten de procureur-generaal, en daarmee de minister van Justitie, te veel macht geven. Hij zei dat hij de afgelopen tijd heeft gesproken met allerlei mensen, onder wie advocaten, sociologen, politici en filosofen. Maar hij was het meest onder de indruk van een anti-communistische dissidente in de jaren 70 en 80.
Duda vertelde wat de vrouw, Zofia Romaszewska, hem had verteld: "Ik leefde in een staat waarin aanklagers over het algemeen een ongelooflijke machtige positie hadden en vrijwel alles konden doen. Ik zou niet graag terugkeren naar zo'n staat." De president wil de komende maanden werken aan wetten die breed gedragen worden door de bevolking; dat er hervormingen moeten komen is Duda met de regeringspartij eens.
Volgens een van de wetten zou het parlement de leden van de Raad voor de Rechtspraak gaan benoemen. Die raad is weer verantwoordelijk voor de benoeming van rechters bij onder meer het Hooggerechtshof, waardoor het parlement daarover meer controle zou krijgen. De regerende PiS-partij van Jaroslaw Kaczynski zegt dat de hervormingen een einde moeten maken aan de corruptie binnen de rechtspraak. De organisatiestructuur zou ook nog te veel zijn gebaseerd op het Polen uit het communistische tijdperk.
Onverwacht
Het veto van Duda, die zijn veto nooit eerder uitsprak, komt onverwacht. Eerder waren er op voorspraak van de president nog aanpassingen gedaan in het wetsvoorstel. De president behoort tot de regeringspartij PiS, die sinds zijn aantreden in 2015 werk maakt van de hervorming van de rechterlijke macht. Tegenstanders stellen dat de partij eropuit is de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in te perken.
De Europese Commissie, onder leiding van Eurocommissaris Timmermans, had Polen gewaarschuwd en dreigde met een procedure die ertoe kan leiden dat Warschau zijn stemrecht binnen de Europese Raad verliest.
De Poolse oppositieleider Kamila Gasiuk-Pihowicz prijst Duda voor zijn "moedige daad". Volgens haar illustreert het veto eveneens de kracht van burgerlijk protest. Ook vandaag zijn er weer betogers op de been in Warschau; ze staan met honderden voor het presidentieel paleis, zwaaiend met Poolse en Europese vlaggen om Duda te bedanken.
De afgelopen dagen gingen duizenden Polen de straat op om te protesteren tegen de voorgenomen wetten. Maar veel Polen lijken er tegelijkertijd geen moeite mee te hebben en blijven achter de PiS-partij staan.
