Ruim tien jaar geleden werd Buurtzorg opgericht, een zorgorganisatie waarin teams zelf aan het roer staan. Het heeft tot een revolutie in de gezondheidszorg geleid. Inmiddels zijn zelfsturende teams de norm geworden, blijkt uit onderzoek van advies- en onderzoeksbureau FWG.
"Organisaties gaan steeds meer klantgericht werken, en daar passen zelfsturende teams heel goed bij", vertelt onderzoeker Geertje van de Ven. "Maar zelfsturing is iets anders dan loslaten."
De organisatievorm waarbij veel managers zijn verdwenen en medewerkers zelf de baas zijn, is alleen succesvol als de tijd wordt genomen voor de invoering. Bestuurders moeten het goede voorbeeld geven, en het moet niet worden gebruikt als bezuinigingsmaatregel.
Bij het Twentse ZorgAccent wordt sinds 2010 met zelfsturende teams gewerkt. Eerst alleen in de wijkverpleging, en sinds een paar jaar ook in de verpleeghuizen. "We ontdekten dat onze cliënten zich eigenlijk altijd aan ons moesten aanpassen", vertelt teamcoach Marielle Moret.
"In team A ging het net zoals in team B. Alles was vastgetimmerd in werkprotocollen. Om onze cliënten beter te helpen, hebben we besloten om onze zorgteams de ruimte te geven. Zodat ze zelf kunnen beslissen hoe ze de zorg het beste kunnen verlenen."
Ik vind het echt fantastisch. We kunnen nu tegemoet komen aan de wensen van onze cliënten.
Uit onderzoek blijkt dat cliënten heel blij zijn met deze nieuwe manier van werken. Maar dat gaat niet altijd op voor de werknemers zelf. Zo is het ziekteverzuim bij zelfsturende teams hoger dan bij teams die op een traditionele manier werken. Ook voelen werknemers die behoefte hebben aan structuur en hiërarchie zich minder senang en wordt er een hoge werkdruk ervaren.
"Een organisatie moet vertrouwen op de medewerkers, als die niet voldoende worden gefaciliteerd, of te veel worden gestuurd of gecontroleerd, sla je de plank mis", zegt Moret. "Als dan ook nog alle managementtaken naar teams worden overgeheveld om te bezuinigen, werken de medewerkers zich over de kop."
Burn-out op de loer
Wijkverpleegkundige Els Overweg van ZorgAccent erkent dat een burn-out op de loer kan liggen in zelfsturende teams. "Wij hebben onlangs afgesproken dat wij als team niet langer dan zeven dagen achter elkaar werken en niet meer dan veertig uur per week om te voorkomen dat we overspannen raken."
Toch is Overweg enthousiast over de manier waarop haar team werkt. "Ik vind het echt fantastisch. We kunnen nu tegemoet komen aan de wensen van onze cliënten. We hebben de bevoegdheid om zelf te kunnen beslissen hoeveel hulp iemand nodig heeft. Als je zo ervoor kunt zorgen dan iemand weer snel op de been is, levert dat heel veel op. Voor de cliënt, maar ook voor ons."
