Bevroren wissels en veel te dure stations: ProRail had veel problemen

In de winter van 2010 stonden veel mensen koukleumend op het perron. Hevige sneeuwval verraste spoorbeheerder ProRail en leidde tot chaos op het spoor. Dagenlang was er vertraging, vielen er treinen uit en kwamen mensen te laat op school, hun werk of bij afspraken.

Het voedde de toenemende ontevredenheid bij de politiek en de reizigers over ProRail. Het onafhankelijke bedrijf werd, meer nog dan vervoerder NS, verantwoordelijkheid gesteld voor de vele storingen op het spoor.

Het kabinet heeft nu de knoop doorgehakt en draait de verzelfstandiging van de spoorbeheerder terug. ProRail wordt ondergebracht bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu als zelfstandig bestuursorgaan, zoals Staatsbosbeheer.

Verzelfstandiging

In 1995 werden de Nederlandse Spoorwegen opgesplitst in vervoerder NS en een aantal infrastructuurbedrijven waaruit later ProRail voortkwam. Kort gezegd kwam het erop neer dat NS alleen de reizigers ging vervoeren en ProRail verantwoordelijk was voor de infrastructuur.

De Staat bleef volledig aandeelhouder van beide bedrijven, maar gaf het beheer in handen van de directies. Elk jaar werden er door de regering nieuwe afspraken gemaakt over de prestaties van de bedrijven. In 2005 werd ProRail een zelfstandige BV met een raad van commissarissen en de Staat als enige aandeelhouder.

De afgelopen jaren groeide de onvrede over ProRail nadat er grote verstoringen waren geweest die miljoenen reizigers troffen. De winterproblemen leidden tot grote chaos op het spoor in 2010. Het bedrijf beloofde beterschap, maar ruim een jaar later gebeurde het opnieuw.

Het spoor bleek ook niet bestendig voor andere problemen. Zo was er in november 2010 een brand bij de verkeersleiding waardoor het treinverkeer bij Utrecht meer dan 24 uur plat lag. Er was geen back-upsysteem, dat kwam er pas jaren later.

In 2012 lag het treinverkeer in de Randstad plat doordat er een wisselbedieningscomputer uitviel. In datzelfde jaar vond er een ongeluk plaats in Amsterdam, doordat een trein door rood reed. De NS en ProRail werden onder verscherpt toezicht gesteld. Eind dat jaar ontspoorde er ook een trein in Hilversum door een slecht onderhouden wissel.

Begroting en budget

Niet alleen de verstoringen waren een pijnpunt voor ProRail, ook de begrotingen en budgetten van het bedrijf waren problematisch. Zo werd vorig jaar bekend dat ProRail mogelijk een tekort heeft van 475 miljoen euro in de meerjarenbegroting van 2018 tot en met 2028. Dat betekent dat het bedrijf in de toekomst te weinig geld heeft voor beheer, onderhoud en vervanging van het spoor. Mansveld, voorganger van Dijksma, kwam zwaar onder vuur te liggen in de Kamer. Ze stapte op.

Ook waren de budgetoverschrijdingen van grote bouwprojecten een terugkerend probleem. Bij de spoorvernieuwing rond Utrecht Centraal had ProRail aanvankelijk aan tekort van 100 miljoen. Daarnaast bleek ook de stationsverbouwing 53 miljoen euro duurder dan verwacht.

De spoorverbinding tussen Schiphol en Lelystad was 260 miljoen euro duurder dan verwacht en de stationsverbouwing in Zwolle 200 miljoen euro duurder.

Grip terugkrijgen

Het ministerie kreeg geen grip op ProRail. Strategische beslissingen werden overgelaten aan het bedrijf zelf, budgetten werden overschreden en er waren nauwelijks ambtenaren in dienst om het bedrijf aan te sturen en te controleren.

Het kabinet denkt dat het door het terugdraaien van de verzelfstandiging het onderhoud van het spoor kan verbeteren en dat het beter zicht krijgt op de financiën.