"Ook als ik niet depressief ben, is de gedachte dat ik maar beter dood kan zijn altijd heel dichtbij", zegt Mirjam Giphart. "Ik heb het gevoel dat ik een slecht mens ben en dat ik iedereen tot last ben. Dat zit voortdurend in mijn achterhoofd, al mijn hele leven lang."
De 59-jarige Giphart stond op het punt een einde aan haar leven te maken. En ze is niet de enige die worstelt met suïcidale gedachten. Het aantal zelfdodingen in Nederland is nog nooit zo hoog geweest: ongeveer vijf per dag in 2015, zo blijkt uit cijfers van het CBS.
Giphart dacht in de puberteit voor het eerst aan zelfdoding. "Toen heb ik pillen gejat uit het medicijnkastje van mijn ouders, en ook bij andere mensen." Uiteindelijk heeft ze daar niets meegedaan. "Toen speelde al dat ik het zielig vond voor andere mensen als ik het zou doen. Ik heb alle pillen weggegooid en ben hulp gaan zoeken."
Toch kwam ze op haar veertigste dicht bij een echte poging. "Ik was opgenomen in een psychiatrische kliniek en daar in de buurt lag een station. Ik stond al op het perron, maar heb het niet gedaan. De gedachte aan wat de machinist zou doormaken, heeft me tegengehouden. Ik wil geen slachtoffers maken. Ik wil het liefst verdwijnen, zonder dat iemand het merkt."
Volgens Jan Mokkenstorm, psychiater bij suïcidepreventieplatform 113Online, heeft een op de twee mensen die suïcide plegen vlak daarvoor contact gehad met de huisarts. "Maar daarbij hebben ze de gedachten aan zelfdoding niet genoemd."
Eenzaamheid, moeilijk hulp vragen, een grote last op schouders dragen of depressie, kunnen de kenmerken zijn van iemand die denkt aan zelfdoding, vertelt Mokkenstorm. "Eigenlijk zouden dit soort kenmerken algemeen bekend moeten zijn, net als bij beroerte of hartfalen."
Ook Giphart erkent dat hulp erg belangrijk is. "Als ik nu merk dat ik weer suïcidaal aan het worden ben, ga ik naar een psycholoog. Ik heb het nodig om met iemand erover te kunnen praten." Inmiddels is ze zelf ook geschoold ervaringsdeskundige. "Het is mijn missie geworden om erover te praten en andere mensen te laten zien dat praten helpt."
De stijging van het aantal zelfdodingen is vooral te zien bij mannen tussen de 20 en 30 jaar en 60-plussers, onder vrouwen is het nagenoeg gelijk gebleven. De meeste zelfdodingen komen naar verhouding voor bij gescheiden mannen en weduwnaars.
"Sommige mannen kunnen minder goed omgaan met nieuwe levensfases dan vrouwen", legt Mokkenstorm uit. "Van scholier naar werknemer, van jongen naar adolescent, van vriendje naar vader. Als zij die nieuwe rol niet kunnen volhouden, leidt het in hun beleving tot gezichtsverlies."
Mannen zoeken ook minder snel hulp als het fout gaat. "Ze hebben het gevoel alles zelf te moeten oplossen. Zeker als het gaat over praten over hun gevoelens van hopeloosheid. Ze betrekken anderen daar niet bij. De drempel om hierover te praten met de huisarts, laat staan een psycholoog, is te hoog."
Het zou kunnen dat ik op een dag het zat ben om nog langer te vechten tegen deze gedachten, dat het genoeg is.
Giphart heeft geen spijt dat het haar niet is gelukt om een einde aan haar leven te maken. "Maar het is ook niet zo dat ik er blij mee ben. Het is aan de orde van de dag dat ik denk: waarom ben ik hier nog? Ik denk dat het ook de rest van mijn leven zo zal blijven."
Ze kan dan ook niet uitsluiten dat ze ooit nog een poging zal doen. "Het zou kunnen dat ik op een dag het zo zat ben om steeds weer tegen deze gedachten te vechten en mijn verstand in te zetten, dat ik zeg: het is genoeg geweest."
