Beledigen staatshoofd kostte Geert Mak 200 gulden

De Duitse komiek Jan Böhmermann zit op dit moment ondergedoken in afwachting van zijn lot. Wordt hij vervolgd voor belediging van een bevriend staatshoofd of niet? De Turkse premier Erdogan deed aangifte tegen de komiek nadat Böhmermann de draak met hem had gestoken.

De laatste keer dat zo'n zaak in Nederland diende, was in 1968. Schrijver en journalist Geert Mak, toen redacteur van een studentenblad van de VU, had met een paar andere redacteuren in het blad een pamflet gezet onder de kop "Johnson oorlogsmisdadiger volgens de normen van Tokio en Neurenberg." Onder het pamflet stond: "Om op het raam te plakken".

Het pamflet viel niet in goede aarde en de oplage van het blad werd in beslag genomen, vertelt Mak in Met het Oog op Morgen. "Prompt moesten we bij de politie komen. Het was allemaal ernstig en plechtig."

Mak en zijn mede-studenten wisten van tevoren al dat ze problemen zouden krijgen. "Wij waren de laatsten, maar in die tijd werden er aan de lopende band mensen opgepakt bij demonstraties omdat ze Johnson een oorlogsmisdadiger noemden. Of ze riepen: Johnson moordenaar. Want dat klonk lekkerder."

Er volgden vaak pittige straffen, zegt Mak. "Drie weken celstraf bijvoorbeeld, waarvan twee voorwaardelijk. Stevig werden ze aangepakt." Volgens de schrijver was het een verkapte manier om de demonstraties moeilijker te maken. Bij Mak liep het niet zo'n vaart: hij kon naar huis met een boete van zo'n 200 gulden.

Hij vindt de ophef rond zijn studentenblad niet vergelijkbaar met de rel rond de grappen over Erdogan. "Het wemelt van de journalisten die in Turkije in de gevangenis zitten. De Koerden die zwaar worden bestookt en waar een oorlog tegen wordt uitgelokt. Ik vind de discussie die nu in Duitsland plaatsvindt interessant, maar in wezen ontspoord, omdat hij niet meer over de kern van het probleem gaat."

Volgens Mak gaat het in Duitsland nu vooral over waar de grenzen van vrijheid van meningsuiting liggen. "En de vraag: moeten we buigen voor Erdogan. Dat vind ik voor heel Europa een reëel probleem. Ik vind dat we nu al te ver gaan."

Volgens Mak kijkt Europa weg van de echte problemen die in Turkije spelen. "Namelijk dat daar in rap tempo een nare dictatuur aan het ontstaan is. En op langere termijn een instabiele staat waar het wel eens op een burgeroorlog kan uitlopen. Weg veilige buffer tussen het Midden-Oosten en Europa. Dat is de realiteit."