Zestien jaar geëist tegen Gerard T.: krachtig signaal of lachertje?

Zestien jaar cel: dat is de hoogste straf die het Openbaar Ministerie kon eisen tegen Gerard T., die terechtstaat voor een reeks verkrachtingen in en rond Utrecht. Eigenlijk is de maximale straf voor verkrachting twaalf jaar, maar in T.'s geval kan die met een derde worden verhoogd.

Zo'n hoge straf wordt in verkrachtingszaken zelden gegeven. Robert M., die terechtstond in de Amsterdamse zedenzaak, kreeg negentien jaar voor het misbruik van tachtig kinderen en het verspreiden van kinderporno. Maar bijna altijd valt de straf lager uit.

Dat T. voor vier verkrachtingen maximaal zestien jaar cel kan krijgen, is een gevolg van de zogenoemde samenloopregeling. Die bepaalt dat een verdachte maximaal een derde strafvermeerdering kan krijgen als hij voor meerdere gelijke strafbare feiten wordt veroordeeld. In verkrachtingszaken betekent dat concreet: maximaal vier jaar erbij.

Vier keer levenslang

Strafrechtdeskundige Nico Kwakman zegt dat Nederland daarmee afwijkt van bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Daar kunnen straffen bij elkaar worden opgeteld. Dat leidt soms tot veroordelingen als "vier keer levenslang" of "200 jaar cel". In Nederland is de enige uitzondering als je na een veroordeling opnieuw hetzelfde soort misdrijf pleegt, zegt Kwakman. "Dan krijg je een extra hoge straf. Dan heb je kennelijk je les niet geleerd."

De samenloopregeling wordt mogelijk binnenkort aangescherpt. De Eerste Kamer buigt zich over een wetswijziging waarbij "een derde" wordt vervangen door "de helft". Dat moet leiden tot hogere straffen.

Toch vindt Kwakman de eis van zestien jaar "een krachtig signaal naar de samenleving". "Het was nogal wat", zegt hij. "Het gaat om meerdere verkrachtingen en het gaat om de wijze waarop die zijn gepleegd. Dat kan de eis behoorlijk opschroeven."

Maar veel slachtoffers en ervaringsdeskundigen zien dat anders. Zij willen een hogere straf dan zestien jaar. "Ik vind dit schokkend", zegt Femke Ekelhof (34). "De flashbacks, de nachtmerries, de herbelevingen. Je leven is voorgoed veranderd."

Ekelhof werd als meisje van 12 verkracht. Net als in de zaak van de Utrechtse serieverkrachter werd ze van haar fiets getrokken en in de bosjes misbruikt. Ze deelde haar verhaal in een boek, Gegrepen. Ook richtte ze een website op waar lotgenoten hun verhaal konden vertellen.

Ze volgt de zaak in Utrecht met belangstelling. "Je merkt dat bij zo'n zaak met veel media-aandacht, er meer mensen zijn die last krijgen van hun herinneringen en hun verhaal willen vertellen. Dat zijn kinderen, maar ook ouderen van in de tachtig. Het is nooit voorbij."

Zwijgrecht

Gisteren, bijna twintig jaar na dato, werden gruwelijke details bekend over de Utrechtse verkrachtingen. Slachtoffers zeiden in verklaringen hoe hun slipje kapot werd gesneden, hoe ze werden vastgebonden en misbruikt. T. toonde geen emoties en beriep zich keer op keer op zijn zwijgrecht.

"Dat is nooit een goed teken", aldus Kwakman. De rechter had T. nog gewaarschuwd dat zijn zwijgen ook tegen hem gebruikt kan worden. "Dat gebeurt inderdaad als iemand totaal niet laat blijken dat hij er spijt van heeft. De samenleving wordt zo tegen hem beschermd."

T. weigerde eerder ook een psychologisch onderzoek. "Het dossier bevat onvoldoende mogelijkheden om vast te stellen of hij een stoornis heeft", zei de officier van justitie vandaag. Tbs eisen is daarom geen optie.

Voor T. kan dat winst zijn, zegt Kwakman. "Je zit zo jaren in die tbs. Verdachten en advocaten gaan dan liever voor het zekere dan voor het onzekere. Dat wordt er door die advocaten bijna ingeramd. Maar het is de vraag of dat wenselijk is."

Voor Ekelhof is het duidelijk. "Wat mij betreft is de straf nooit hoog genoeg", zegt ze. "Ik ben net gescheiden, als gevolg van posttraumatische stress die ik nog steeds heb. Ik lig iedere nacht wakker, te woelen. Dat betekent dat mijn partner ook jarenlang niet fatsoenlijk kon slapen. Alles bij elkaar opgeteld heeft die gebeurtenis een enorme impact op je leven, maar ook op dat van je omgeving. Het gaat heel ver."