'Gedragsverandering is moeilijk, we worden permanent verleid'

De Gezondheidsraad is met een nieuw voedingsadvies gekomen aan de minister. We moeten meer groente en fruit gaan eten en minder vlees.

Maar vooral: drink geen alcohol! Kost dat erg veel moeite? Drink dan niet meer dan één glas per dag, adviseert de raad, die zich baseert op de wetenschap. Drink in plaats daarvan drie koppen thee per dag, want dat verlaagt de bloeddruk en verkleint de kans op een beroerte. En ook belangrijk: mijd suikerhoudende dranken.

In Nieuwsuur de vraag hoe het mogelijk is om het eetgedrag van mensen te veranderen. "Want met een advies alleen zijn we er nog niet", zegt sociaal psycholoog Reint Jan Renes, gespecialiseerd in gedragsverandering. Hij is te gast.

Er is tegenwoordig veel aandacht voor voeding, bijvoorbeeld in de boekwinkels: de schappen liggen vol met (kook)boeken over voeding en gezondheid. Steeds meer mensen lijken zich bezig te houden met gezonde voeding, maar over wat gezond is zijn de meningen verdeeld.

Verschillende trends en hypes volgen elkaar in snel tempo op. En dus vliegen de gezondheidsadviezen ons om de oren. Is melk nou goed of slecht? En hoe zit het met koolhydraten of superfoods? Vorige week nog waarschuwde de Wereldgezondheidsorganisatie al dat het dagelijks eten van 50 gram bewerkt vlees of 100 gram rood vlees het risico op darmkanker verhoogt met 18 procent.

Permanent verleid

"We worden permanent verleid door onze omgeving, om verkeerde producten te kopen, vet en zoet. En het lijf geeft zelf ook signalen af, het heeft meer zin in vet en zoet dan in een wortel, dus je moet beide signalen weerstaan", zegt Reint Jan Renes.

"We vinden gezondheid belangrijk, maar als we kopen, kiezen we vaak niet het gezondste product. Als ik op Utrecht Centraal rondloop, wil ik best een banaan, maar die zie ik niet, dus dan koop ik een donut. We kiezen wat we prettig vinden, soms gezond, maar meestal niet."

"We moeten de verleiding terugdringen. Kijk in de vakken waar chips ligt, dat is kleurrijk, verleidt echt. Vergelijk dat eens met vakken met gezonde producten. Geef chips eens allemaal hetzelfde kleurtje, blanco verpakking. Of leg het op plekken waar het minder toegankelijk is, zoals ook met sigaretten gebeurt."

Keuze beïnvloeden

We kunnen de keuze van mensen wel degelijk beïnvloeden, zegt Renes. "Uit studies blijkt dat als je op menukaarten begint met gezonde opties en achteraan de ongezonde opties zet, dat mensen dan toch vaak kiezen wat ze het eerste hebben gezien, in dit geval dus iets gezonds. Of geef ongezonde producten een rode kleur en gezonde producten een groene kleur. Dan zie je in je winkelwagen meteen hoe goed je bezig bent.

Het Voedingscentrum komt op basis van de richtlijnen van de Gezondheidsraad in het voorjaar met een nieuwe versie van de Schijf van Vijf. De richtlijnen van de Gezondheidsraad zijn bedoeld voor de ogenschijnlijk gezonde volwassen bevolking. Expliciet doel is het voorkomen van chronische ziekten.

"Al het gezonde moet in toekomst gemakkelijk zijn, zo gemakkelijk dat je je bijna schaamt als je een kroket eet. Kijk wat er gebeurt met die waterflesjes waar mensen mee rondlopen. Die zijn best duur, maar dat is ook ineens hip geworden. Quinoa, smaakt eigenlijk nergens naar, maar is nu ineens hot.