'Een hartelijke lach en een flamboyante geest'

Joost Zwagerman heeft in zijn jaren als schrijver, essayist, columnist, dichter en publicist een enorm oeuvre opgebouwd. Een verzameling die na gisteravond niet meer groter zal worden, nadat de schrijver besloot zelf uit het leven te stappen. In zijn werk schuwde hij het onderwerp zelfmoord allerminst. Begin dit jaar schonk hij zijn literaire nalatenschap aan het Letterkundig Museum.

"Een zeer uitgebreid archief", zegt directeur Aad Meinderts. "Hij was romanschrijver, essayist en dichter. Al die handschriften en titelschriften vind je erin terug. Bekende romans als Gimmick, zijn poëziebundels en zijn jeugdwerk. De rijkdom van zijn leven vind je terug in dit archief."

Ook bevat het archief een grote verzameling handgeschreven brieven tussen Zwagerman en collegaschrijvers en mailverkeer met politici. Dat laatste maakte Zwagerman in de ogen van Meinderts zo compleet als schrijver. "Behalve kunst, waarover hij als geen ander zo hartstochtelijk kon vertellen, sprak hij zich ook politiek uit. Hij mengde zich in het debat en nam stevige standpunten in."

Ook Zwagermans uitgever Peter Nijssen roemt de veelzijdigheid van de schrijver en zijn levenslust. "Hij had een enorm doorzettingsvermogen", zegt Nijssen. "Hij was een van onze meest veelzijdige schrijvers. Hij heeft bij ons meer dan dertig boeken uitgegeven. Hij was genereus. We herinneren ons zijn hartelijke lach. Zijn flamboyante geest. Het was gewoon een ontzettend leuke kerel."

Nijssen gelooft niet dat Zwagerman met voorbedachten rade afstand nam van zijn literaire nalatenschap in de wetenschap dat de dood zou naderen. "Dat zou betekenen dat hij deze plannen al ruim een jaar koestert. Dat lijkt me een buitengewoon verreikende conclusie. Achteraf kan je alles in het licht van zo'n zelfgekozen dood zien. Maar het zou natuurlijk wel kunnen."

Ook Meinderts denkt niet dat de gift iets te maken heeft met zijn dood. "Het schoot wel door mijn hoofd, maar dat is achteraf interpreteren. Dat is allemaal onzin. Hij ging verhuizen en had heel praktisch ruimte nodig. Huis leeg, hoofd leeg. 'Dan kan ik weer opnieuw beginnen', zei hij met de passie die hem zo kenmerkt."

Kritisch op zelfmoord

Meinderts was gisteravond vol ongeloof toen hij hoorde over de dood van Zwagerman. "Ik ben er kapot van. Maar dat hij eraan dacht was een publiek geheim. Hij was ermee bezig en het heeft zijn werk gekleurd. Dat het ook werkelijk tot zelfmoord zou leiden, is voor mij een totale verrassing."

"We proberen er natuurlijk allemaal iets van te begrijpen", zegt ook Nijssen. "Maar wat hem in zijn laatste dagen en uren heeft gedreven om dit te doen, dat weet je nooit. Hij heeft zich in zijn werk zelfs heel kritisch uitgelaten over de zelfmoordenaar en degene die hij achterliet. Toch heeft hij zelf de verleiding niet kunnen weerstaan."

Hulpsite

In Nederland hebben naar schatting een half miljoen mensen suïcidale gedachten. Een van de organisaties die zich bezighouden met hulp aan mensen die nadenken over zelfmoord is 113Online. Deze online-hulporganisatie heeft ook een telefonische hulplijn: 0900 0113. Mensen kunnen daar anoniem en vertrouwelijk terecht. Ook biedt de website veel informatie en achtergronden over suïcidale gedachten en gevoelens.