'Hij heeft het niet makkelijk gehad'

Met schrik en verslagenheid is gereageerd op het overlijden van schrijver Joost Zwagerman, die een eind aan zijn leven heeft gemaakt.

Hoofdredacteur Philippe Remarque van de Volkskrant, waarvoor Zwagerman werkte, spreekt van een groot verlies. In de eerste plaats voor zijn naasten, maar ook voor de literatuur en voor de kranten "waar Joost zo prachtig voor heeft geschreven".

"Het is verschrikkelijk dat het enthousiasme dat hij altijd zo ontzettend goed kon overdragen - dat was ook de kracht van zijn auteurschap - altijd gepaard ging met depressie en manische perioden. Dat is hem nu kennelijk fataal geworden," zei Remarque in het radioprogramma Met het Oog op Morgen. "Hij heeft het de afgelopen jaren niet makkelijk gehad."

Gevoel

Remarque roemt de fantastische manier waarop Zwagerman kon schrijven over het gevoel dat een kunstwerk kan opwekken. "Hij kon bijvoorbeeld duidelijk maken hoe je ontroerd wordt door abstracte kunst, die heel ver van veel mensen afstaat. Hij legde dwarsverbanden, was ook een enorm erudiet figuur."

Zwagerman zou in de Volkskrant weer meer over literatuur gaan schrijven, zegt Remarque. "Het was een alleskunner, iemand die veel tot zich nam, veel las en bekeek en daar heel veel interessante gedachten over had, die hij ook heel goed kon overbrengen."

Rogi Wieg

Zwagermans uitgever Peter Nijssen van de Arbeiderspers zegt dat het nauwelijks een geheim was dat het de laatste tijd niet goed met hem ging. Het overlijden van zijn goede vriend Rogi Wieg in juli van dit jaar had hem erg aangegrepen. Wieg was ook depressief.

In zijn leven heeft Zwagerman geregeld met zelfdoding in zijn omgeving te maken gehad, onder meer toen zijn vader en zijn beste vriend een poging daartoe deden. "Hij vond het eigenlijk ook een schande dat iemand het deed. Maar ik weet niet wat er door zijn hoofd is gegaan de laatste dagen en uren."

Nijssen noemt hem "een aardige, flamboyante en goedmoedige jongen". Zijn net verschenen bundel, De stilte van het licht, is in zijn ogen Zwagermans meest ingetogen bundel over beeldende kunst.

Hartstocht

Matthijs van Nieuwkerk, in wiens programma De Wereld Draait Door Zwagerman regelmatig te gast was, zei dat hij niet de indruk had dat hij de laatste tijd bijzonder depressief was. Hij zei onder de indruk te zijn van de manier waarop Zwagerman de kijker meenam als hij kunstwerken besprak. "Hij kon erover praten met hartstocht, hij liet het ons zien. God, wat heeft hij ons meegenomen," zei Van Nieuwkerk in een eerste reactie in de talkshow Pauw.

In een oud fragment dat Jeroen Pauw liet zien noemde Harry Mulisch Zwagerman zijn "literaire zoon".

Tragisch

Minister Bussemaker van Cultuur noemt het overlijden van Zwagerman een onvoorstelbaar tragisch bericht en ze spreekt van een groot verlies. "Zwagerman heeft veel jongeren vertrouwd gemaakt met literatuur door werken als Gimmick! en Vals Licht. Met zijn optredens in DWDD nam hij een breed publiek mee in de literaire wereld. Zijn aanstekelijk enthousiasme zorgde ervoor dat je niet anders kon dan meebewegen", zegt Bussemaker tegen het persbureau ANP.