'Klimaatonderzoekers lijden aan tunnelvisie'

• Heleen Ekker

  Redacteur

Door redacteur Heleen Ekker

Een grote Nederlandse wetenschappelijke expeditie doet op dit moment onderzoek op het eiland Edgeoya op Spitsbergen. De wetenschappers kijken naar de snelle veranderingen in het Noordpoolgebied, als gevolg van de opwarming van de aarde. Maar niet iedereen is even positief over de expeditie.

Klimaatscepticus Marcel Crok bijvoorbeeld, schrijver van kritische boeken over de klimaatwetenschap, vindt de expeditie een voorbeeld van de tunnelvisie waar de wetenschap volgens hem aan lijdt.

Niet perfect

De klimaatwetenschap gaat er volgens Crok ten onrechte van uit dat vaststaat dat de uitstoot van CO2 de dominante oorzaak is van de veranderingen in het Noordpool-gebied. "Het klimaat verandert altijd en dat maakt het erg lastig om veranderingen toe te schrijven aan een bepaalde oorzaak, zoals de uitstoot van broeikasgassen. Je moet dan namelijk kunnen uitsluiten dat er geen sprake is van natuurlijke klimaatverandering. Onderzoekers maken daarvoor gebruik van klimaatmodellen, maar die zijn verre van perfect."

Veruit de meeste klimaatwetenschappers onderschrijven de theorie dat broeikasgassen de dominante factor zijn bij de huidige opwarming van de aarde. Hoe warm het deze eeuw op aarde wordt, is nog wel volop onderwerp van onderzoek.

Toch zijn er ook mensen die de theorie afwijzen, de zogenoemde klimaatsceptici. Dit zijn veelal publicisten of wetenschappers die werkzaam zijn in andere disciplines dan de klimaatwetenschap. Eén van hen is Marcel Crok.

Voorbarig

Crok waarschuwt voor tunnelvisie, het fenomeen dat in de rechtspraak de laatste jaren zoveel aandacht kreeg. Bijvoorbeeld in de Schiedammer parkmoord en bij de onterechte veroordeling van verpleegkundige Lucia de B. "Bij misdaden is er vaak grote maatschappelijke druk om een dader te vinden en dat kan leiden tot tunnelvisie bij de recherche en de rechters."

Bij klimaatverandering is volgens hem ook zoiets aan de hand. "Er was in de jaren negentig grote maatschappelijke en politieke druk om CO2 als 'dader' aan te wijzen. Sindsdien wordt al het klimaatonderzoek aan broeikasgassen opgehangen, waardoor de rol van natuurlijke factoren grotendeels buiten beeld is gebleven."

Bij deze expeditie is dat volgens Crok niet anders. "Er is uiteraard niets mis met het verzamelen van nieuwe gegevens om die te kunnen vergelijken met oude gegevens uit de periode 1968 – 1988. Maar er is een soort stilzwijgende aanname dat de huidige snelle veranderingen door de mens komen en dat is voorbarig."

Afkoeling

Crok ontkent zeker niet dat de uitstoot van CO2 een rol speelt bij de opwarming van de aarde. Maar de grote vraag is volgens hem welk deel van de opwarming wordt veroorzaakt door de mens en welk deel door natuurlijke factoren. Hij wijst erop dat er in de eerste decennia van de vorige eeuw ook een periode van opwarming was in het Noordpool-gebied.

"Van 1910 tot 1940 stegen de temperaturen in het Arctisch gebied minstens zo snel als nu. Daarna was er tot midden jaren zeventig sprake van een flinke afkoeling. Veranderingen in het Arctisch gebied verlopen altijd sneller dan die op lagere breedtegraden. De satellietmetingen begonnen in 1979, aan het einde van die 'koude' periode, en het is niet uit te sluiten dat er de komende decennia opnieuw een koudere periode aanbreekt."

Satellietbeelden

Klimaatwetenschappers over de hele wereld kijken dezer dagen weer met argusogen naar het ijs op de Noordpool. Dat wil zeggen: ze kijken naar websites waarop satellietbeelden dagelijks weergeven hoeveel ijs er ligt. Zoals deze: www.nsidc.org.

In september is traditioneel het zee-ijs op het minimum; het ijs is weggesmolten door de hoge temperaturen in de zomer. Later, in de herfst en winter, groeit het ijs weer aan. Dit jaar ligt er opnieuw minder dan gemiddeld in de maand september, maar wel meer dan het laagterecord van de zomer in 2012.

"Een intrigerende kwestie is ook dat rond de Zuidpool het zeeijs juist toeneemt. Klimaatmodellen kunnen noch de afname op de Noordpool, noch de toename op de Zuidpool goed simuleren", zegt Crok. Voorspellingen dat de Noordpool in 2040 in de zomer wel eens ijsvrij kunnen zijn, neemt Crok vooralsnog dan ook met een korrel zout.

Shell

Toch vindt Crok het onverstandig als een bedrijf als Shell doorgaat met z'n plannen om naar olie en gas te boren in het Noordpoolgebied. "Ik zou het niet doen. Het is zo'n puur en zeldzaam gebied, dat je daar eigenlijk vanaf moet blijven. Bovendien: als ik gelijk heb, ligt er over een paar jaar weer veel ijs. Zit er straks een schip van Shell vast in het ijs."