President Obama beloofde het op zijn eerste dag in het Witte Huis: de sluiting Guantánamo Bay. Zes jaar later zitten er nog steeds 122 mannen vast in de speciale gevangenis voor terreurverdachten op Cuba. Nu het einde van Obama's ambtstermijn nadert, moet hij haast maken om zijn belofte na te komen. Maar daar heeft hij de hulp van Nederland voor nodig.
Want het Amerikaanse Congres, dat wordt gedomineerd door de Republikeinen, heeft per wet verboden om gevangenen in de VS vrij te laten. Washington dringt daarom bij Europese landen aan, om vrijgelaten gevangen op te nemen.
Tweede verzoek
Nederland kreeg in maart voor de tweede keer het verzoek om gevangenen, die binnenkort worden vrijgelaten, op te nemen. Het kabinet heeft het verzoek sindsdien "in beraad".
Aan het toelaten van de ex-gevangenen zitten juridische haken en ogen, zoals de vraag of zij volgens de bestaande regels recht hebben op toelating, en veiligheidsrisico's. De VS deden in 2009 al een dergelijk verzoek, dat toen door het kabinet Balkenende werd afgewezen.
Als je de gevangenen ontmoet, zie je een enorme menselijke tragedie.
Van de ruim honderd gevangenen zijn er 57 cleared for release. Dat betekent dat Washington ze als 'veilig' heeft bestempeld. Tegen deze gevangenen is nooit een aanklacht ingediend, en volgens mensenrechtenadvocaten, zijn ze vaak per ongeluk opgepakt.
"Als je de gevangenen ontmoet, zie je een enorme menselijke tragedie", vertelt mensenrechtenadvocaat Thomas Wilner. "Sommige gevangen waren welzijnswerkers in de omgeving van Afghanistan, dat toen ze werden opgepakt een verwoest land was. Niet alleen door oorlog, maar ook door hongersnood."
Op deze mannen rust geen enkele verdenking. Ze waren op het verkeerde moment op de verkeerde plek. "Zij verdienen het om hun leven terug te krijgen", zegt Wilner.
Lobby
Al 55 landen boden vrijgelaten gevangenen een nieuwe kans. Veel gevangenen gaan naar Pakistan en Saudi-Arabië. Maar ook in Europa zijn een aantal landen bereid. Zo heeft België drie ex-gevangen opgenomen.
Nederland houdt vooralsnog de boot af en vindt de opvang een Amerikaans probleem. Maar de druk vanuit Washington neemt toe. In Den Haag wordt er flink gelobbyd door de Amerikaanse ambassadeur. En ook bij het bezoek van Willem-Alexander en Máxima aan het Witte Huis volgende week, zal het ter sprake komen.