In oktober vorig jaar was al glashelder dat er problemen zouden ontstaan met de uitbetaling van persoonsgebonden budgetten (pgb) door de Sociale Verzekeringsbank. Volgens twee vooraanstaande informatietechnologie-deskundigen was toen al duidelijk dat de uitbetaling per 1 januari tot problemen zou leiden.
Dat staat in schril contrast met de stelling van de Sociale Verzekeringsbank dat er geen 'showstoppers' waren geconstateerd die de uitvoering van de nieuwe taak in de weg stonden.
Nieuwsuur analyseert vanavond wat er voorafging aan de huidige pgb-problemen.
Sinds dit jaar is er een nieuw pgb-systeem. Mensen krijgen het geld voor het inkopen van zorg niet meer direct op hun rekening gestort. Hun zorgverleners worden nu uitbetaald door de SVB, die toestemming moet krijgen van gemeente of verzekeraar. Het doel is fraude voorkomen, maar alles bij elkaar is het een complexe operatie waarbij veel verschillende partijen gegevens moeten uitwisselen.
Helft betaald
De SVB kon de hoeveelheid werk begin dit jaar niet aan, waardoor een grote achterstand in de uitbetalingen ontstond. Half januari traden noodscenario’s in werking om ervoor te zorgen dat zorgverleners betaald kregen. Op dit moment zijn ruim de helft van de zorgverleners betaald. Volgens staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) en de SVB ligt de uitbetaling op schema.
Volgens belangenvereniging Per Saldo is de chaos nog niet opgelost. De vereniging krijgt nog veel meldingen binnen van mensen die hun maandloon over januari niet hebben ontvangen.
Er is maar één e-mailadres voor alle e-mail. Daar zitten minstens 30.000 achterstallige mailtjes in. In die mails zitten heel veel salarisdeclaraties.
Nieuwsuur legde interne onderzoeksrapporten van de SVB over de invoering van het nieuwe pgb-systeem voor aan twee experts: zelfstandig ICT-adviseur Tonny Wildvank, voormalig contractmanager overheden bij Capgemini, en ICT-ondernemer René Veldwijk van de Ockham Groep. Beiden zijn onlangs als deskundigen gehoord door de commissie-Elias die mislukte ICT-projecten bij de overheid onderzocht.
Smoking gun
Een van de rapporten is een zogenoemde IT-audit, die Deloitte in oktober 2014 afrondde in opdracht van de SVB. Dit vertrouwelijke onderzoek is onlangs op verzoek van CDA-Kamerlid Mona Keijzer naar de Tweede Kamer gestuurd door staatssecretaris Van Rijn. "Een smoking gun", noemt René Veldwijk de audit. "Als je het rapport met een enigszins deskundig oog leest, dan denk je: dit gaat nooit afkomen in tweeënhalve maand."
Tonny Wildvank: "Ik zou van zo'n rapport schrikken. Alle alarmbellen hadden moeten afgaan bij VWS en SVB."
In een reactie aan Nieuwsuur schrijft de SVB: "Deloitte constateert geen 'showstoppers' die de voortgang van Trekkingsrechten in de weg staan." Deze uitspraak wekt bevreemding bij de ICT-deskundigen, omdat het rapport helemaal geen conclusies trekt.
Late opdracht
Volgens de ICT-experts is het nieuwe pgb-systeem overhaast ingevoerd. De SVB kreeg halverwege vorig jaar officieel de opdracht van VWS om de pgb's vanaf 1 januari te gaan uitbetalen. "Pas toen de Jeugdwet en de WMO door de Kamer waren, kon de opdracht formeel worden verstrekt," schrijft de SVB aan Nieuwsuur.
René Veldwijk vindt juli 2014 veel te laat om tot een goed resultaat te kunnen komen. "Wil je dat goed doen, dan moet je zeker twee tot drie jaar van tevoren beginnen met het bouwen van een nieuw systeem, zeker omdat het zo complex is met verschillende partijen, wetten en ministeries."
Geen gebruikerstest
Een andere oorzaak voor de problemen lijkt het ontbreken van een grondige gebruikerstest. Belangenorganisatie Per Saldo stelt dat met het huidige systeem pas vorige week voor het eerst is getest. Budgethouder Corina Heijstek was een van de testers: "Vorig jaar heb ik wel meegedaan aan een pilot, maar dat was niet met het huidige systeem. In de pilot moesten we al onze contracten en declaraties opsturen en ging de SVB dat handmatig invoeren." Daarbij werden heel veel fouten gemaakt. Budgethouders die daarover klaagden, kregen volgens Heijstek van de SVB te horen: "Straks als het geautomatiseerd is, is dat probleem verholpen."
Volgens René Veldwijk kan het belang van een goede pilot moeilijk worden overschat: "Een pilot is niet zomaar een test met een prototypetje. Probeer het systeem echt te laten werken. Misschien met maar honderd mensen. Nou, dat is nooit gebeurd."
De ICT-deskundigen vragen zich sterk af of het doel van de invoering van het nieuwe pgb-systeem, fraudebestrijding, wel zal worden bereikt. Tonny Wildvank: "Echte fraude, samenspannen, andere pgb’s verzamelen, ontdek je nu ook niet vanzelf." Volgens Wildvank zijn daar andere opsporingsmiddelen voor nodig.
Gegevensuitwisseling
In Nieuwsuur reageert CDA-Kamerlid Mona Keijzer op de bevindingen en de uitspraken van de ICT-experts. Wat zij vooral vreemd vindt, is dat staatssecretaris Van Rijn steeds zegt dat het pgb-project staat of valt met een goede gegevensuitwisseling tussen gemeenten, zorgkantoren en de SVB. "Maar uit de stukken blijkt nu dat dit buiten dit project geregeld moest worden." Op dit moment blijken er juist problemen te zijn met die gegevensuitwisseling. Het is zeer de vraag of de noodscenario’s in de praktijk goed uitvoerbaar zijn.
