Bidens weg naar herverkiezing: 'Debat was het grote omslagpunt'

"Ik ben slechts een transitiekandidaat. Achter mij staat een hele generatie nieuwe leiders klaar." Het was Bidens eigen verwachting in 2020, in aanloop naar de presidentsverkiezingen die hij zou winnen, en vandaag is dat uitgekomen. Hij gooit de handdoek in de ring.

Daarmee maakt hij de weg vrij voor een andere Democratische presidentskandidaat. Biden heeft op X inmiddels zijn steun uitgesproken voor zijn huidige vicepresident Kamala Harris.

Ondanks zijn serieuze poging opnieuw president te worden, zijn de zorgen over zijn fysieke en mentale gezondheid te groot. In het voorjaar waren die er ook al, maar desondanks won hij met gemak de Democratische voorverkiezingen.

Biden kondigde zijn vertrek aan in een brief die hij plaatste op X:

Keerpunt was het dramatisch verlopen debat met Donald Trump bij CNN eind juni, maar de kritiek op Bidens fysieke en mentale gezondheid klonk al langer. In peilingen gaf een steeds groter deel van de kiezers aan twijfels te hebben over zijn geschiktheid voor het hoogste politieke ambt, vanwege zijn hoge leeftijd.

Trump viel Biden in de verkiezingscampagne van 2020 ook al aan door hem telkens 'Sleepy Joe' te noemen. Toch won Biden eind 2020 de verkiezingen en boekte hij als president successen. Miljoenen Amerikanen tekenden voor een zorgverzekering en Biden investeerde fors in de infrastructuur en productiecapaciteit.

Maar zijn geheugen laat hem soms in de steek. Biden komt, al dan niet per ongeluk, met onjuiste beweringen en haalde landen, of de leiders van die landen, door elkaar. Onlangs kondigde hij de Oekraïense president Zelensky nog aan als 'president Poetin', al herstelde hij zijn fout meteen.

Zijn haperende geheugen leverde vaker pijnlijke momenten op. Zo zocht hij in een toespraak in 2022 contact met Republikein Jackie Walorski in het publiek. "Jackie, ben je daar? Waar is Jackie?" Congreslid Walorski was een maand eerder omgekomen bij een auto-ongeluk, waarover Biden toen nog zelf een statement had laten uitbrengen. De president bood de familie van Walorski later excuses aan.

Zo verliep het debat tussen Trump en Biden eind juni:

Bidens gebrekkige fitheid heeft niet alleen invloed op de beeldvorming, maar heeft ook inhoudelijke gevolgen, ziet journalist en Amerika-deskundige Laila Frank.

Toen Biden geheime documenten mee naar huis nam, werd hij in een rapport hierover beschreven als een "goedbedoelende oude man met een slecht geheugen". Laila Frank: "Dit is een bekend voorbeeld en goed gedocumenteerd, maar er zijn mogelijk ook dingen die we nog niet weten."

Daarnaast ziet ze publieke optredens ook als een substantieel deel van Bidens werk, iets dat hij echt moet beheersen: "Beeldvorming doet er gewoon toe, zeker in het huidige tijdperk." Op sommige beelden is te zien hoe Biden van een trap valt, of struikelt op weg naar een podium.

Volgens Amerikanist Kenneth Manusama werden deze incidenten nog lang "toegedekt met de mantel der liefde". "Er werd dan gezegd dat hij een beetje moe was, of inderdaad wat oud."

Intussen deden Bidens tegenstanders hun uiterste best om het imago van blunderende oude man te versterken. Er verschenen video's waarop het lijkt alsof de president op officiële bijeenkomsten met wereldleiders de weg kwijt is. Maar uitgezoomd was te zien dat Biden niet in de war is, maar wegloopt om een parachutist te begroeten die net naast hem is geland.

Serieuze twijfel

De ommekeer kwam dus na het televisiedebat bij CNN, eind juni. Daar kwam Biden slecht uit zijn woorden en raakte hij regelmatig de draad kwijt. "Dat was echt het grote omslagpunt waarbij men dacht: 'o jeetje'", blikt Manusama terug. Lang werd gezegd dat Biden achter de schermen wel scherp is, maar direct na dat debat ontstond daar serieuze twijfel over bij het grote publiek.

"Kiezers zijn niet gek", zegt Laila Frank. Op campagnebijeenkomsten viel haar op dat Biden wisselend presteerde en fysiek niet sterk overkwam. "Eerst liep hij nog alleen het podium op, maar nu loopt er steeds vaker iemand met hem mee. Kiezers zien dat en maken zich zorgen."

Na het debat sloeg de twijfel toe. Zelfs op de Amerikaanse tv-zenders die het meest pro-Biden zijn, zoals MSNBC, waren presentatoren en commentatoren in shock. In de weken daarna lukte het Biden niet om het vertrouwen terug te winnen. Manusama: "Mijn twijfels werden bevestigd, in plaats van weggenomen."

Vanaf dat moment was het een aflopende zaak voor Biden. Invloedrijke Democraten zeiden aanvankelijk nog achter Biden te staan en het Witte Huis gaf een verklaring van zijn arts vrij waarin stond dat er bij zijn laatste controle geen neurologische aandoeningen waren gevonden. Maar steeds meer prominente Democraten twijfelden openlijk aan de kansen van Biden om Trump te verslaan.

Inhoudelijk deed Biden het toen nog wel goed, maar het beeld in de peilingen was wisselend. Soms leek hij nog het vertrouwen te hebben van de kiezers, maar in een recente poll in opdracht van persbureau AP bleek dat twee derde het niet meer zag zitten met hem.

Nu Biden zich heeft teruggetrokken gaat alle aandacht uit naar wie het van hem overneemt. Biden hoopt dat de Democraten hun lot in handen leggen van Kamala Harris, maar eerder werden ook andere namen genoemd. De Democratische kandidaat moet over een maand worden bekrachtigd op de partijconventie in Chicago.