Wie kan het overnemen van Joe Biden? 'Harris staat in de startblokken'

• Thom Edinger

  Redacteur buitenland

Hoe eenzaam zou Joe Biden zich voelen? Hij zit in quarantaine vanwege een covidinfectie en er zijn veel signalen dat zijn partij van hem af wil als presidentskandidaat. Steeds meer lijkt het een kwestie van tijd voordat hij zich terugtrekt. De kans is groot dat de partijtop in dat geval Kamala Harris voordraagt als vervanger.

Als vicepresident is ze al de eerst aangewezene om Biden op te volgen. Amerika-kenner Kenneth Manusama noemt haar de meest logische kandidaat. "Ze staat in de startblokken en doet het niet slecht in de peilingen."

Daarnaast heeft ze een aantrekkelijk profiel om kiezers binnen te halen. Harris kan als zwarte vrouw de Afro-Amerikaanse gemeenschap mobiliseren. Doordat ze kritischer is tegenover Israël dan Biden, is ze aansprekender voor jongeren die gedesillusioneerd zijn geraakt over diens Gaza-beleid.

En als vrouw heeft ze een voordeel tegenover Donald Trump wanneer het aankomt op een beladen thema als abortus. "De kans is groter dat vrouwen op haar stemmen dan op Trump, die juist probeert vrouwelijke kiezers terug te krijgen."

Twijfels wegnemen

Toch zijn er ook twijfels. Binnen de VS leeft het idee dat Harris niet zichtbaar is geweest als vicepresident en weinig heeft bereikt - al zijn vicepresidenten vaak onzichtbaar om de president niet voor de voeten te lopen. De dossiers die Harris toebedeeld kreeg waren complex en gevoelig, zoals abortus en migratie, waar ze al snel reputatieschade opliep.

Volgens de Amerikaanse Markha Valenta, politicoloog aan de Universiteit Utrecht, mist Harris charisma. "Ze is inhoudelijk sterk, maar vindt het lastig om een negatief beeld dat door Republikeinen van haar wordt geschetst te weerspreken."

De kritiek van rechts Amerika is ook persoonlijk. Harris, van Indiaas-Jamaicaanse afkomst, wordt weggezet als 'excuustruus' van de Democraten: ze zou haar positie alleen hebben gekregen op basis van haar afkomst en geslacht, om kiezersgroepen aan te trekken, en niet vanwege haar kwaliteiten.

Rust in de tent

Terecht of niet, het zijn twijfels die Harris, voorheen procureur-generaal van Californië, moet wegnemen. Daarbij is het van belang dat ze binnen de partij breed wordt gesteund. De crisis rondom Biden laat zien dat interne twijfel een nagel aan de politieke doodskist kan zijn.

Maar de luxe om voor een droomkandidaat te gaan hebben de Democraten niet meer. Manusama: "Het gaat binnen de partij nu vooral over de vraag hoe ze van Trump kunnen winnen." Daarvoor is er rust in de tent nodig, zegt Valenta. "Je moet mensen geruststellen. We've got this. Het is een ongewone situatie, maar we kunnen dit aan."

Als die eendracht ontbreekt, is er het risico dat iemand zich op de conventie opwerpt als tegenkandidaat. Manusama: "Dan loop je twee maanden voor de verkiezingen het risico op verdeeldheid. Dat wil je niet, helemaal nu de Republikeinse Partij zo verenigd is onder de harde hand van Trump en na de aanslag op hem."

Toch circuleren er ook nog andere namen dan die van Harris. Zoals die van de gouverneur van Californië, Gavin Newsom. Steekwoorden: kroonprins en charismatisch. Politieke website Politico wijdde zelfs een hele alinea aan zijn glimlach. Dat Newsom ambities heeft, is geen geheim. Manusama: "Maar of hij nou acceptabel is voor een groot deel van de VS... Er kleeft een elitair imago aan hem."

Een andere naam is die van Gretchen Whitmer, gouverneur van Michigan. Zij ligt goed in de zogenoemde swing states, staten waar de ene keer de Democratische kandidaat wint en de andere keer de Republikeinse. Omdat de kandidaten elkaar bij de verkiezingen in november vaak nauwelijks ontlopen, wordt de verkiezingsuitslag feitelijk daar bepaald.

Valenta: "Maar Whitmer heeft zelf al aangegeven niet te willen, daarvoor ontbeert ze ook voldoende nationale bekendheid." Ook Manusama ziet het niet snel gebeuren. "Het risico dat je verliest als je Harris passeert is zo groot, dat ik me niet kan voorstellen dat ze haar opzij schuiven."

Balans

Rest de vraag wie Harris' vicepresidentskandidaat wordt. Een belangrijke strategische kwestie: hoewel je er geen verkiezing mee kan winnen, kun je er zeker wel mee verliezen. Toverwoord is 'balans': welk duo trekt de meeste stemmers?

Newsom en Whitmer zijn volgens Manusama niet logisch: met Newsom naast Harris heb je twee progressieven met een elitair imago, terwijl er met Whitmer twee vrouwen op het ticket staan. Valenta: "Harris moet iemand hebben die de meer behoudende Democraten gerust kan stellen."

Manusama wijst naar Josh Shapiro, gouverneur van swing state Pennsylvania, waar gematigde Republikeinen ook op hem stemden. "In de peilingen scoort Harris met hem goed." Valenta ziet wel een belangrijk nadeel: "Hij is onervaren. Je kunt op lokaal niveau prachtige resultaten boeken, maar het landelijk niet waarmaken."