De grootschalige aanval van Hamas op Israël kwam als een grote verrassing. De militante Palestijnse beweging bleek over een groot arsenaal aan wapens en raketten te beschikken. Hoe komt Hamas aan zijn geld? Op wiens politieke steun kan Hamas rekenen? En hoe vergaand is de samenwerking tussen Hamas en buitenlandse overheden?
Verreweg de belangrijkste partner is Iran. De aartsvijand van Israël heeft veel belang bij destabilisatie van dat land. Volgens The Wall Street Journal was Iran nauw betrokken bij het plannen van de aanval op Israël. De Iraanse Revolutionaire Garde zou zelfs het groene licht voor de aanval hebben gegeven. De VS en Israël hebben dit echter niet bevestigd.
Hoe belangrijk is Iran?
Iran ontkent betrokkenheid bij de aanvalsplannen. Desondanks wordt Hamas in woord wel volmondig gesteund. In een verklaring sprak de Iraanse delegatie bij de Verenigde Naties van een "legitieme verdediging tegen het misdadige en onrechtmatige regime" van Israël. Die 'verdediging' wordt volledig uitgevoerd door Palestijnen zelf, aldus de Iraanse verklaring.
Dat laatste kenmerkt de Iraanse werkwijze, zei arabist Leo Kwarten in het NOS Radio 1 Journaal. "Iran laat verzetsgroepen zo veel mogelijk zelf doen. Dat zie je ook met Hezbollah in Libanon en de Houthi's in Jemen." Volgens Kwarten gebruikt Iran Hamas ook op die manier, als een instrument tegen Israël in de "stille oorlog die al jaren tussen beide landen woedt". Onder meer in Syrië staan de twee landen lijnrecht tegenover elkaar.
Daaronder smeult de strijd in de regio tussen de grootmachten Iran en Saudi-Arabië. Tot recent konden de Palestijnen op steun van alle Arabische buurlanden rekenen, maar steeds meer landen hebben de afgelopen jaren de banden met Israël aangehaald - waaronder Saudi-Arabië. Als gevolg daarvan is de Arabische steun voor de Palestijnen niet meer onmiskenbaar eensgezind, terwijl onder de Arabische bevolking de steun voor de Palestijnse zaak nog wel groot is.
"Iran is in dat gat gesprongen", zegt arabist Laila al-Zwaini. "Zíj steunen het Palestijnse verzet, terwijl de Saudiërs zich nu op de vlakte houden." Dat Hamas een soennitische beweging is, is voor het sjiitische Iran geen bezwaar. "Het gaat om de gezamenlijke vijand."
Hamas komt voort uit de wereldwijd opererende Moslimbroederschap, een organisatie die op haar beurt deels wordt gefinancierd door een andere belangrijke speler in de regio: Qatar. Het is de thuisbasis van de leider van Hamas. Het rijke oliestaatje werpt zich ook al jaren op als financiële weldoener van de bevolking van Gaza. "Dat is openbare informatie. Daar doet Qatar ook niet geheimzinnig over", vertelt al-Zwaini.
"Dat geld is bedoeld voor ambtenarensalarissen, brandstof en armoedebestrijding. Maar omdat Hamas de leiding heeft, gaat het geld dus wel via die organisatie." Zo zijn er meer manieren hoe Hamas aan geld komt, al zijn die donaties vaak niet transparant omdat Hamas onder meer door de EU en de VS als terroristische organisatie is gedefinieerd.
Israël ziet ook Turkije als een belangrijke bondgenoot van Hamas, onder meer omdat Turkije de groep niet als terreurgroep heeft bestempeld en herhaaldelijk Hamas-leiders diplomatiek heeft ontvangen. President Erdogan probeert op dit moment echter vooral een onafhankelijke rol te vervullen, net als Qatar. Beiden hopen een onderhandelaarsrol te kunnen spelen.
Steun uit Rusland?
Ook Rusland balanceert op een geopolitiek koord. Het probeert met zowel Israël als de Palestijnse autoriteiten een goede band te onderhouden. Hamas-leiders werden al meermaals met alle egards ontvangen in Moskou, maar tegelijkertijd onderhoudt het Kremlin ook warme banden met de regering-Netanyahu. Dat laatste heeft weer te maken met de militaire bemoeienis van beide landen in Syrië, waarvoor onderlinge coördinatie van belang is.
