Na boycot is Zuid-Afrika verrassing op WK: 'Teamgenoten noemen me de kostwinner'

Na de 3-2 overwinning op Italië zat de Zuid-Afrikaanse aanvoerder Thembi Kgatlana geknield op het veld. Schokschouderend huilde ze minutenlang. Stafleden aaiden over haar rug.

Kgatlana, de ster van Zuid-Afrika die in de extra tijd haar land naar de achtste finales van het WK had geschoten waarin zondag Oranje de tegenstander is. Kgatlana, die de afgelopen weken drie familieleden verloor, maar ervoor koos bij haar team te blijven. Kgatlana, die kampte met een zware blessure en pas net weer fit genoeg is. Kgatlana, die besefte dat alle jonge meisjes in haar land nu weten dat dromen kunnen uitkomen.

Al die emoties kwamen eruit op het gras in het Nieuw-Zeelandse Wellington.

Banyana Banyana ('de meiden'), zoals het team liefkozend wordt genoemd, kan hoop bieden aan Zuid-Afrika. Bij het WK-debuut in Frankrijk vier jaar geleden gingen alle wedstrijden verloren. Het duel met Italië in groep G was pas het eerste dat Zuid-Afrika op een WK won.

De nationale ploeg was al op de goede weg. Vorig jaar werd voor de ogen van 50.000 fans de Afrika Cup veroverd. In de finale van het continentale kampioenschap moest gastland Marokko er met 2-1 aan geloven.

Vanzelf gaat het allemaal niet. In aanloop naar het WK in Australië en Nieuw-Zeeland was er een flink financieel conflict met voetbalbond SAFA, die naar verluidt aan speelsters geen bonussen wilde betalen en ook niet wilde vastleggen hoeveel WK-geld ze zouden ontvangen.

Donatie

Het team boycotte als statement de uitzwaaiwedstrijd tegen Botswana. Daardoor moest de bond in allerijl een reserveteam opstellen, met daarbij een 13-jarige speelster van een lokale club.

Uiteindelijk werd het conflict net op tijd opgelost, dankzij een donatie van ruim 300.000 euro van een organisatie die zich inzet voor kansengelijkheid. Zuid-Afrika reisde daardoor toch in een goede flow naar het toernooi.

Dat de ploeg de achtste finales heeft gehaald, betekent ook dat alle Zuid-Afrikaanse speelsters het prijzengeld sowieso zien verdubbelen tot een kleine 55.000 euro.

"Mijn teamgenoten noemen me 'de kostwinner', omdat ik voor goals moet zorgen'', zei middenvelder Hildah Magaia, die in het duel met Italië de 2-1 voor haar rekening nam, tegen CNN. "Dit geld betekent dat ik mijn gezin kan helpen en mijn moeder, voor wie ik zorg. Ik ben letterlijk de kostwinner."

Van apartheid naar WK

De eerste interland werkte de nationale vrouwenploeg van Zuid-Afrika af in 1993, toen het einde van de Apartheid werd ingeluid. Apartheid was het systeem waarin de witte minderheid de niet-witte bewoners van Zuid-Afrika sinds de jaren veertig met intimidatie en geweld onderdrukte.

Die eerste wedstrijd speelde Zuid-Afrika tegen buurland Swaziland (tegenwoordig eSwatini) in een buitenwijk van Johannesburg.

"We hadden kleedkamers. Dat was al een hele ervaring", vertelde teammanager Dara Carroll aan CNN. "We hadden nog nooit kleedkamers gehad. We hebben ons altijd omgekleed achter tribunes of waar we maar konden."

Zuid-Afrika won afgetekend met 14-0. Dertig jaar later staan ze op hun tweede WK in de achtste finales, waarin ze vice-wereldkampioen Nederland treffen.

Oranje elke keer de winnaar

Tot nu toe won Oranje (de nummer 9 van de FIFA-wereldranglijst) alle acht wedstrijden tegen Zuid-Afrika (nummer 54). Een oefenwedstrijd eindigde vorig jaar in 5-1. Maar, waarschuwt NOS-analist Leonne Stentler: "Het is een team met twee gezichten: ze verdedigen af en toe heel matig, maar kunnen aanvallend verrassend gevaarlijk zijn."

Als beste speelster noemt Stentler aanvalster Kgatlana, die voor de Amerikaanse club Racing Louisville FC uitkomt. "Zij is ontzettend snel en vaardig aan de bal. Door haar snelheid kan ze in kansrijke posities komen."

Hoe moet Nederland haar beteugelen? "Het is fijn dat we drie centrale verdedigers hebben, nu Stefanie van der Gragt weer fit is. Oranje is er goed in om het spel te lezen en te weten wanneer er lange ballen komen, zodat je iemand achter hebt die het gat kan dichtlopen."

Veel minder te vrezen heeft Oranje van Kaylin Swart, meent de NOS-analist. "Zij is niet de beste keepster van dit WK. Zo komt ze bij corners niet van de lijn. Toen ze in de wedstrijd tegen Italië een penalty tegen kreeg dook ze niet, maar bleef ze gewoon staan."

Hoewel Stentler vindt dat je Zuid-Afrika niet moet onderschatten, juist omdat ze zo snel zijn in de omschakeling, ziet ze het voor Oranje rooskleurig in. "Wij hebben, meer dan Italië liet zien, geduld in de opbouw. Daarmee maak je ze moe en raken ze uitgeput. En bij corners zie ik Van der Gragt al door de lucht vliegen om de bal in het net te koppen."

Hoe het duel met Nederland ook afloopt, het Zuid-Afrikaanse team gooit hoge ogen met hun zangkunsten op dit WK. Van bus tot kleedkamer tot veld, tot nu toe wordt elke wedstrijd ingeluid met meerstemmig gezang, onder leiding van reservekeepster Andile Dlamini:

De Zuid-Afrikaanse bondscoach Desiree Ellis denkt dat het gunstig is dat haar ploeg, de tegenstander van Oranje, de grote onbekende is in de achtste finales. "Wij weten wie we treffen, Nederland heeft nauwelijks een idee tegen wie zij spelen", zei Ellis zaterdag op een persconferentie. "Iedereen ziet ons als de underdog, maar reken er maar op dat wij een wedstrijd neer gaan zetten. Dit team heeft laten zien dat niets ons in de weg hoeft te staan."

Bondscoach Andries Jonker zei afgelopen week dat hij weinig van het Zuid-Afrikaanse voetbal weet. Ellis zegt Nederland intussen wel goed te kennen, onder meer via Vera Pauw, die zowel van de Nederlandse (2004-2010) als de Zuid-Afrikaanse (2013-2016) speelsters bondscoach was. "Ik heb nog regelmatig contact met Pauw, maar ga niet delen wat wij zoal bespreken", aldus de 60-jarige coach.

Tijdens de persconferentie in het Sydney Football Stadium klonk na enkele minuten luide muziek en gezang vanuit de naastgelegen ruimte. Het bleek te gaan om de Zuid-Afrikaanse speelsters die net het veld hadden geïnspecteerd.

"Zo is het team, dit is onze cultuur. We dansen en zingen graag en nemen het niet de hele tijd serieus. Soms is het belangrijk om even van het moment te genieten", vertelde speelster Jermaine Seoposenwe. De Zuid-Afrikaanse perschef maande de speelsters even later tot stilte.