'Vanaf eerste moment duidelijk dat er iets goed fout was'

Een intercity én een goederentrein botsten afgelopen nacht op een kleine bouwkraan met een dode en negentien gewonden tot gevolg. Hoewel de oorzaak van het zware ongeluk bij Voorschoten nog wordt onderzocht, is een ding duidelijk: het is in meerdere opzichten een uitzonderlijk incident.

"Ik heb dit nog nooit meegemaakt", zei ProRail-topman John Voppen op de persconferentie over het ongeval. Hij voegde eraan toe dat hij al zeventien jaar bij het spoorwegbedrijf werkt.

Vanwege de ravage is er dagenlang geen treinverkeer mogelijk tussen Leiden en Den Haag. Negentien mensen zijn opgenomen in het ziekenhuis; drie van hen liggen nog op de intensive care. Het gaat om passagiers, maar ook om personeel van de twee treinen.

Bekijk hier een overzicht van wat we weten over het ongeluk:

Twee treinen die een voertuig raken, waarbij een passagierstrein ontspoort: "Zo'n situatie is gelukkig zeer zeldzaam in Nederland", zegt ook hoogleraar transportbeleid Bert van Wee (TU Delft).

De afgelopen tien jaar waren er zeker vier dodelijke treinongelukken, maar die gebeurden allemaal bij spoorwegovergangen voor verkeer. Zoals in 2016, toen een sprinter ontspoorde na een aanrijding met een overstekende hoogwerker bij Dalfsen. Daarbij kwam de machinist van de trein om het leven, zeven mensen raakten gewond.

"Vanaf het eerste moment was het duidelijk dat er iets goed fout was", zegt de directeur van Veiligheidsregio Hollands Midden, Hans Zuidijk, bij Op1. Ook NS-directeur Wouter Koolmees zat aan tafel bij de talkshow. "Je schrikt je wezenloos als je zo'n bericht binnenkrijgt."

Ooggetuige Ties van Trigt vertelde in het programma dat hij vanuit het raam van zijn huis de ontspoorde trein zag liggen. Samen met zijn buurtgenoten heeft hij geholpen. "We hebben ongeveer dertig mensen kunnen opvangen in onze huizen. We hebben ze drinken, dekens en telefoonopladers gegeven, zodat ze naar huis konden bellen." Samen met een politieagent legde Ties zijn tuintafel over de sloot als een extra loopplank om vanuit het weiland bij de trein te kunnen komen.

ProRail-topman John Voppen zei verder dat enkele feiten tot nu toe bekend zijn, maar ook dat nog niet duidelijk is wat er precies is gebeurd. Om daar uitspraken over te kunnen doen, moet volgens hem eerst grondig onderzoek worden gedaan. "We moeten geduld hebben om te weten te komen wat daar echt gebeurd is", zegt Voppen.

Stint-ongeluk

Ook het Stint-ongeluk in Oss (2018) vond plaats op een spoorwegovergang. Bij dit drama kwamen vier kinderen tussen de 4 en 8 jaar oud om het leven. De bestuurster van het elektrische voertuig en een ander kind raakten zwaargewond.

Maar bij de locatie van het ongeluk in Voorschoten was het niet mogelijk voor verkeer het spoor over te steken. De aanrijding gebeurde op een plek waar spoorwerkzaamheden werden verricht, vlak achter het station. Het is nog onduidelijk waar de bouwkraan stond toen deze werd geschept.

'Zeer gewaardeerde collega'

De man die om het leven is gekomen was de machinist van de bouwkraan. "We hebben met groot verdriet kennisgenomen van het overlijden van een zeer gewaardeerde collega", meldt bouwbedrijf BAM. Het lichaam van de man is eind van de middag geborgen.

Er zijn meerdere onderzoeken ingesteld. Een strafrechtelijk onderzoek onder leiding van het Openbaar Ministerie, en een onderzoek door de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Volgens hoogleraar Van Wee moet er wel sprake zijn geweest van een menselijke fout, maar is nog onduidelijk welke en door wie. Ook ProRail en de inspectie doen afzonderlijk een onderzoek.

Chaos in de nacht

Wat de situatie ook uitzonderlijk maakt, is het tijdstip van de botsingen: diep in de nacht. De grote treinongelukken van deze eeuw gebeurden bijna allemaal bij daglicht. Het donker maakte de situatie bij Voorschoten extra onoverzichtelijk voor treinreizigers en hulpdiensten. De brandweer sprak van "een zeer chaotische situatie".

Bekijk hier het verhaal van Anwar, die in de trein zat:

Binnen een uur waren alle gewonden afgevoerd, maakte de brandweer bekend op de persconferentie. Ondanks alle chaos zou de reddingsactie vlekkeloos zijn verlopen.

Het is ruim tien jaar geleden dat zo veel mensen gewond zijn geraakt bij een treinongeluk in Nederland. Inclusief lichtgewonden gaat het om zo'n dertig mensen.

190 gewonden in Amsterdam

Dat aantal lag vele malen hoger bij het treinongeluk bij het Amsterdamse Westerpark in 2012. Als gevolg van de botsing tussen een intercity en een sprinter raakten toen ruim 190 mensen gewond. Twintig van hen waren zwaargewond; een reiziger overleed later in het ziekenhuis.

Maar anders dan bij het ongeluk in Amsterdam ruim tien jaar geleden was er nu sprake van ontsporing. Bij Voorschoten zijn afgelopen nacht zeker drie wagons van het spoor geraakt.

Het voorste deel van de intercity raakte volledig ontkoppeld van de andere wagons en kwam haaks op de rijrichting in een weiland terecht:

"Er zijn wel eerdere ongelukken geweest waarbij meerdere wagons zijn ontspoord", zegt hoogleraar Van Wee. Het bekendste voorbeeld daarvan is de treinramp van Harmelen begin jaren 60. "Dat treinongeluk staat in de geschiedenisboeken als de ergste ooit in Nederland."

Op 8 januari 1962 klapte een sneltrein met 100 kilometer per uur op een tegenliggende stoptrein. Ruim negentig mensen overleefden de ramp niet, vele tientallen mensen raakten gewond. Vier dagen na het ongeluk werd een nationale dag van rouw ingesteld.

Bekijk hier een terugblik op de treinramp bij Harmelen, die vorig jaar is gemaakt:

Ook de ramp van afgelopen nacht heeft een onuitwisbare indruk gemaakt op de betrokkenen. "Ik ben nog steeds aan het natrillen", zei overlevende Anwar Akrouh. "Maar ik weet dat er mensen heftiger aan toe waren."