In Turkije dreigt altijd een aardbeving, 'maar huizen zijn er niet op gebouwd'

Turkije werd vannacht opgeschrikt door een van de zwaarste aardbevingen in de recente geschiedenis van het land. De beving met een kracht van 7,8 deed zich voor in het zuiden en richtte veel schade aan, ook in het buurland Syrië. Aan het einde van de ochtend volgde een tweede beving met een kracht van 7,5, ook waren er veel naschokken. Duizenden mensen zijn om het leven gekomen.

Turkije is een van de regio's met de meeste aardbevingen ter wereld. Vorig jaar werden er meer dan 22.000 gemeten, meest kleine. "Bij dit soort magnitudes schrik je, want dat betekent op zo'n plek vele slachtoffers", zegt seismoloog Läslo Evers van het KNMI. "Zo'n zware beving is in deze specifieke regio nog nooit voorgekomen."

Turkije ligt op de Anatolische plaat, tussen drie grotere aardplaten in, die altijd in beweging zijn. Vanuit het zuiden drukken de Arabische en Afrikaanse plaat daar tegenaan, waardoor hij tegen de Euraziatische plaat wordt geperst. Door de druk verschuift de Anatolische plaat, waardoor er eens in de zoveel tijd een aardbeving is.

Turkije weet dat het rekening moet houden met aardbevingen, maar tijdstip en plaats zijn niet te voorspellen. "Wel weet je wat de effecten van dit soort zware bevingen zijn, en dat stelt je in staat om je voor te bereiden", zegt Evers. Dit keer was de beving vlak bij grote steden en de intensiteit was groot. "Dat leidt tot verwoesting van huizen en infrastructuur op grote schaal."

De materiële schade, en daarmee ook het aantal slachtoffers, is net als bij eerdere bevingen groot. Op beelden is te zien dat woningcomplexen met de grond gelijk zijn gemaakt in steden als Diyarbakir en Gaziantep. Duizenden gebouwen in tien grote steden zijn ingestort. Alleen al in Turkije stond het dodental vanavond op 1700. Al jaren klinkt in het land veel kritiek op de slechte veiligheid van huizen en infrastructuur. Grote delen van steden zijn niet aardbevingsbestendig.

Dat is te wijten aan inconsistent overheidsbeleid, zegt Ihsan Engin Bal, ingenieur en lector aan de Hanzehogeschool Groningen. "Zeker de helft van de gebouwen die je nu ziet in grote Turkse steden, is niet aardbevingsbestendig." Het zijn vooral appartementencomplexen van zo'n zes of zeven verdiepingen, die het bij een zware beving begeven.

Die goedkopere flats zijn in de jaren 90 uit de grond gestampt, toen veel Turken van het platteland naar de stad trokken. "In die tijd werd veel illegaal gebouwd en was er geen strikte controle door de overheid. Het kost veel tijd, geld en middelen om die flats te verbeteren of te herbouwen", zegt Engin Bal. Hij is gespecialiseerd in aardbevingsbestendig bouwen en adviseerde bij grote bouwprojecten in Turkije.

Strengere keuringen

Na de zware aardbeving in 1999 in Izmit, in het dichtbevolkte westen van het land, werd de wetgeving aangescherpt. Zeker 17.000 mensen kwamen volgens officiële cijfers bij die beving om het leven. "Sindsdien controleert de overheid strenger. Vooral de hoge wolkenkrabbers worden extra stevig gebouwd. De gebouwen van na 2018 zijn het betrouwbaarst, toen is er nog strengere wetgeving gekomen."

Ondanks strengere wetgeving blijft er kans dat er gesjoemeld wordt met bouwvergunningen. De bouwsector is een drijvende kracht achter de Turkse economie en is sterk verbonden met de politiek. Onder president Erdogan zijn in de laatste jaren veel grote bouwprojecten gelanceerd.

Met consistent beleid hadden veel slachtoffers voorkomen kunnen worden, maar garanties op veiligheid hebben Turken nooit, zegt de ingenieur. "Iedereen in Turkije weet dat hij in zijn leven een aardbeving mee zal maken. Ook in de afgelopen jaren zijn er bevingen geweest waar mensen bij zijn omgekomen. Je weet dat het een keer komt."