De gevolgen van klimaatverandering treffen vrouwen vaak meer en anders dan mannen. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt onder meer dat vrouwen in ontwikkelingslanden het hardst worden geraakt, terwijl westerse mannen in belangrijke mate de oorzaak zijn van klimaatverandering.
De klimaattop in Sharm-El-Sheikh staat vandaag in het teken van de gevolgen van klimaatverandering voor de levens van vrouwen.
In ontwikkelingslanden speelt bijvoorbeeld een rol dat het door klimaatverandering vaker extreem droog is. Traditioneel is het in veel landen een taak voor vrouwen om water te halen, en door de droogte kost dat meer tijd en is het moeilijker.
Zo raakten afgelopen zomer tijdens een hittegolf in de Indiase deelstaat Madhya Pradesh waterputten leeg. Vrouwen moesten gevaarlijke capriolen uithalen om water te halen. Beelden daarvan gingen de wereld over.
"Kwetsbare vrouwen betalen de rekening van het schadelijke gedrag van een kleine groep welvarende mannen", zegt Anouk Creusen die als onderzoeker bij bureau 75inQ meewerkte aan een rapport van mensenrechtenorganisatie ActionAid.
Die studie laat zien dat vrouwen oververtegenwoordigd zijn in groepen die het meest getroffen worden door klimaatverandering, zoals de landbouwsector en de informele sector. Het is ook een kwestie van armoede. Zeventig procent van de 1.3 miljard mensen die onder de armoedegrens leven, is vrouw.
"Voor vrouwen is het moeilijker zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering, omdat mensen met kleinere beurzen financieel niet weerbaar genoeg zijn", zegt Creusen.
Terwijl vrouwen oververtegenwoordigd zijn onder de armste groepen domineren mannen juist de top 1 procent van rijkste mensen ter wereld. Onderzoekers zien dat hun gedrag en keuzepatronen klimaatverandering negatief beïnvloeden.
"Rijke westerse mannen geven vooral geld uit aan comfort, reizen en consumptie", zegt Creusen. "Door investeringen in fossiele brandstoffen groeit hun vermogen en kunnen ze meer uitgeven aan gedrag dat een negatief effect heeft op klimaatverandering."
Klimaatarmoede in Nederland
Het Rapport van ActionAid kijkt vooral naar de extremen. De armste groep in het globale zuiden (grofweg de ontwikkelingslanden) heeft te lijden onder het gedrag van de rijkste westerlingen. Op een andere schaal worden hier in Nederland de ongelijke gevolgen van de energietransitie steeds duidelijker.
"Nederlandse statistieken hebben het vaak over de consument, of het huishouden., maar achter elke deur zit een ander verhaal dat we te weinig zien", zegt Mariëlle Feenstra van 75inQ. Zij keek vooral naar de situatie in Nederland en ziet dat vrouwen zich moeilijker kunnen weren tegen de hoge energieprijzen en minder in staat zijn bijvoorbeeld zonnepanelen op hun dak te leggen of hun huis te isoleren.
"Vrouwen zijn minder vaak huiseigenaar. Als huurder ben je afhankelijk van een huisbaas of je huis aangepast kan worden aan klimaatverandering", zegt Feenstra.
Als je als vrouw met een laag inkomen in een slecht geïsoleerd huis de zorg draagt voor een gezin, is het volgens Feenstra heel moeilijk te investeren in duurzame energieoplossingen.
"Als het water je financieel aan de lippen staat, dan heb je niks aan een tip om een extra trui aan te trekken terwijl je thermostaat al op 16 graden staat."
Niet alleen slachtoffer
Onderzoekers benadrukken dat vrouwen zeker niet alleen slachtoffer zijn. Juist omdat ze oververtegenwoordigd zijn in de groepen die de gevolgen van klimaatverandering het meest merken zijn ze vaak ook gemotiveerd om er wat aan te doen.
Tijdens de klimaattop reikt vrouwenrechtenorganisatie WECF een prijs uit voor initiatieven die bijdragen aan een beter klimaat waarbij vrouwelijk leiderschap centraal staat. Een van de kanshebbers is een project voor betere werkomstandigheden voor katoenplukkers - vooral vrouwen - in Pakistan, die door de opwarming van het klimaat werken onder toenemende gevaarlijke omstandigheden.
Toch is er volgens onderzoeker Mariëlle Feenstra veel kritiek op de ondervertegenwoordiging van vrouwen tijdens de klimaattop. "Vrouwen zijn ondervertegenwoordigd op plekken waar de besluiten vallen. Sterker nog, hoe belangrijker de klimaattop, hoe minder vrouwen afgevaardigd worden."
Tijdens de top in Parijs in 2015, waar de belangrijke Parijs Klimaatakkoorden werden getekend, was maar negen procent van de delegatiehoofden vrouw. Dat was een historisch dieptepunt. Onderzoekers wijzen er op dat klimaatmaatregelen niet alleen gericht moeten zijn op de energietransitie, maar ook investeringen in meisjes en vrouwen.
