In een jaar met extreme hittegolven, bosbranden en overstromingen begint vandaag opnieuw een wereldwijde klimaatconferentie. In het Egyptische Sharm-el-Sheikh praten vertegenwoordigers van bijna tweehonderd landen de komende twee weken over het beperken van de opwarming van de aarde.
De verwachtingen zijn vooralsnog niet hooggespannen. Niet alleen vanwege de oorlog in Oekraïne, die de aandacht afleidt van het klimaat, maar ook vanwege het conflict tussen de VS en China over Taiwan. Tegelijk dringt steeds meer door hoe urgent de problematiek is. Zo kampt Pakistan nog steeds met de gevolgen van de verwoestende overstromingen, en was het deze zomer nooit eerder sinds het begin van de metingen zo heet in China, het land met de grootste CO2-uitstoot.
Vijf vragen over de klimaattop in Egypte:
1. Wat zijn de belangrijkste onderwerpen in Sharm-el-Sheikh?
De wereld ligt nog altijd niet op koers om de opwarming van de aarde te beperken tot liefst 1,5 graad ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Inmiddels is de aarde al met ruim één graad opgewarmd. Uit een recent rapport blijkt dat alle klimaatbeloftes bij elkaar opgeteld uitkomen op een temperatuurstijging van 2,4 tot 2,6 graden. Daarom zullen er zeker gesprekken zijn over de vraag hoe dat doel van 1,5 graad beter binnen bereik komt.
Een tweede prioriteit betreft geld. In het kort: arme landen die het minst hebben bijgedragen aan de oorzaak van klimaatverandering, door de uitstoot van broeikasgassen, zijn wel het meest kwetsbaar voor de gevolgen ervan. Daarom moeten ze geld krijgen om de benodigde maatregelen te nemen, daar is iedereen het eigenlijk wel over eens. Maar de mate waarin en hoe is onderwerp van veel discussie.
2. Wie komen er?
Delegaties uit de hele wereld arriveren de komende twee weken in Sharm-el-Sheikh, bijna tweehonderd landen doen mee. Er komen ook veel staatshoofden en regeringsleiders. Onder hen de Amerikaanse president Biden, EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen, de aankomende Braziliaanse president Lula, de Franse president Macron en de nieuwe Britse premier Sunak. Vanuit Nederland reizen premier Rutte en vijf andere bewindslieden naar Egypte.
3. Wat zijn de knelpunten?
De belangrijkste discussiepunten gaan deze keer over geld. Rijke landen hebben zich niet gehouden aan de afspraak om vanaf 2020 elk jaar honderd miljard dollar beschikbaar te stellen aan arme landen. Ook de meest arme en kwetsbare landen zullen hun energievoorziening moeten vergroenen en zich daarnaast moeten aanpassen aan het veranderende klimaat.
Pikant is een ander onderwerp dat mogelijk voor het eerst officieel op de agenda komt: 'schade en verlies' (in het Engels aangeduid als loss and damage). Arme landen en laaggelegen eilanden zijn bang dat weersextremen als gevolg van klimaatverandering steeds meer geld gaan kosten, en vinden dat rijke landen moeten bijspringen bij het betalen van de schade. Rijke landen hebben dat onderwerp tot nu toe voor zich uit geschoven, maar de erkenning dat dit niet langer kan, wint terrein.
Egypte maakte dit filmpje en wil zich profileren als voorvechter van een eerlijke verdeling van de kosten van klimaatverandering:
4. Welke impact hebben de oorlog in Oekraïne en andere spanningen in de wereld?
Eén ding is zeker: de wereld ziet er nu heel anders uit dan een jaar geleden, bij de vorige klimaattop in Glasgow. Rusland is Oekraïne binnengevallen, de energieprijzen zijn daarna enorm gestegen, en landen zoeken naar alternatieven voor Russisch gas en olie. In Nederland en andere landen wordt (tijdelijk) weer volop steenkool gebruikt, wat leidt tot meer CO2-uitstoot. Aan de andere kant wordt ingezet op het sneller verduurzamen van gebouwen en bedrijven.
Een ander probleem dat een schaduw over de top kan werpen is de gespannen relatie tussen de twee grootste uitstoters, China en de VS. De vraag is of de onenigheid over Taiwan z'n tol gaat eisen bij de klimaatonderhandelingen, of dat beide landen dit geschilpunt buiten de top kunnen houden omdat ze allebei wel het klimaatprobleem willen oplossen.
5. Wanneer is de klimaattop een succes?
Door veel deelnemers wordt de aanpak van loss and damage als cruciaal gezien. Het is voor veel armere landen zó belangrijk, dat hier op z'n minst een serieuze discussie over moeten worden gestart. Veel rijke landen willen dat inmiddels eveneens, maar zijn ook huiverig omdat niemand nog precies weet over hoeveel geld het in de toekomst zou kunnen gaan. Ook zal nog nadrukkelijker dan eerst op de agenda staan dat landen zich moeten aanpassen en voorbereiden op weersextremen.
En tenslotte is het belangrijk dat de opwarming beperkt blijft tot 1,5 graad. Maar daartoe moeten de mooie beloften snel en grondig worden omgezet in daden, anders raakt dat doel spoedig buiten beeld.