Met een noodplan dat op karakteristiek Brusselse wijze werd uitonderhandeld, wil de EU voorkomen dat we niet genoeg gas hebben om de winter door te komen, ook als Rusland de gaskraan verder dichtdraait. De lidstaten hebben afgesproken tussen augustus en eind maart vrijwillig 15 procent minder gas te gaan verbruiken, maar wel met een flinke rij uitzonderingen. Hoe staan de lidstaten er voor en welke landen zullen het meeste moeite hebben met die gasbesparingen?
Allereerst de situatie nu. Veel Europese landen zijn traditioneel afhankelijk van (Russisch) gas. Duitsland en Italië zijn grote afnemers en sommige kleine landen, zoals Estland en Letland, krijgen bijna al hun gas uit Rusland.
De maatregel die vandaag is afgesproken moet voorkomen dat de gasvoorraden echt opraken als er niet (genoeg) meer uit Rusland komt. Zonder de 15 procent besparing kunnen er flinke tekorten ontstaan, is berekend in verschillende scenario's:
De gasbesparing is dus nodig. Om de lasten daarvan een beetje te verdelen, is afgesproken dat ieder land 15 procent van zijn gasverbruik gaat besparen.
Sommige landen zoals Nederland hebben de afgelopen maanden al veel bespaard, andere landen, zoals Spanje, Portugal, Duitsland, Frankrijk, Italië, Griekenland, Kroatië en Bulgarije veel minder of ze zijn zelfs meer gaan verbruiken. Alleen zegt dat niet alles. De 15 procent-afspraak gaat namelijk over de komende acht maanden vergeleken met het gemiddelde verbruik in de afgelopen jaren.
De mate van besparing in de voorbije maanden geeft wel een indicatie. Als een land tot nu toe flink wist te besparen, is de kans groot dat dat de komende maanden ook lukt. Voor die (blauwgekleurde) landen is de doelstelling waarschijnlijk dus makkelijker te halen:
De gevolgen van de afgesproken besparing zijn vooral groot voor Spanje en Portugal. Die moeten net als de andere landen 15 procent besparen, terwijl ze hun gas eigenlijk hard nodig hebben. Bovendien kunnen ze hun opgespaarde gas ook niet kwijt aan andere landen, omdat ze niet zijn aangesloten op de gasleidingen naar bijvoorbeeld Frankrijk. Om die pijn te verzachten, kunnen Spanje en Portugal waarschijnlijk wel een beroep doen op een van de uitzonderingsclausules.
Want er gelden uitzonderingen voor landen die niet rechtstreeks op het gasnet van een andere lidstaat zijn aangesloten, zoals ook Cyprus, Malta en Ierland. Ook een dreigende elektriciteitscrisis en noodzakelijk gebruik van gas als grondstof voor de productie van meststoffen kunnen als argument aangevoerd worden om minder te hoeven besparen.
Ook extra inspanningen die zijn gedaan om gas op te slaan, om even vooruit te kunnen als de gastoevoer uit Rusland nog verder wordt beperkt, kunnen een geldig argument zijn om Brussel te vragen om minder te hoeven besparen. Hoeveel gas de Europese landen inmiddels hebben opgeslagen, verschilt flink per lidstaat. Grootverbruikers Duitsland en Italië lopen voorop:
- NOS
- NOS
"Verschillende staten bevinden zich in verschillende posities", zei minister Jozef Sikela uit Tsjechië, dat op dit moment voorzitter is van de Europese Unie. Vandaar ook de vele uitzonderingen en het belang dat wordt toegekend aan het vullen van de gasopslagen. "De winter komt eraan en we weten nog niet hoe koud het gaat zijn", aldus Sikela. "Wat we zeker weten is dat Poetin zal doorgaan met het spelen van vuile spelletjes door misbruik van en chantage met gasvoorraden."
