China lijkt na een week aarzelen zich actief te willen mengen in de oorlog in Oekraïne. Voor de goede orde: niet militair en ook niet als bondgenoot van Rusland, maar als neutrale bemiddelaar. Dat blijkt uit berichten over een telefoongesprek tussen de Chinese en Oekraïense ministers van Buitenlandse Zaken.
De Oekraïense minister, Dmytro Kuleba, belde gisteren met zijn ambtgenoot Wang Yi. Zijn verzoek aan Peking: gebruik de goede banden die jullie hebben met Moskou om te zorgen dat Rusland stopt met de invasie.
Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken in Kiev heeft Wang Yi toegezegd "alles in het werk te stellen" om via diplomatieke weg de oorlog een halt toe te roepen.
"China zou graag willen bemiddelen", zei correspondent Garrie van Pinxteren vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal. "Dat is een mooie rol. Er zijn ook weinig andere landen die kunnen bemiddelen." Ze wees erop dat alle Europese landen min of meer partij zijn in dit conflict, wat ook geldt voor de Verenigde Staten. "Dit is een kans voor China om boven de partijen te staan en internationaal staatsmanschap te laten zien."
Het is voor China ook een uitweg om aan een serieuze diplomatieke dilemma te ontsnappen. De invasie plaatst Peking namelijk voor het blok, want welke kant moeten ze kiezen?
China is altijd voor soevereiniteit en territoriale onschendbaarheid, dus de inval in Oekraïne is in hun ogen per definitie fout. Maar tegelijkertijd staat China schouder-aan-schouder met Rusland tegen Amerika en de veronderstelde uitbreiding van de NAVO. De afgelopen dagen was de aarzeling van China zichtbaar in de wisselende verklaringen die de regering aflegde over de oorlog. Als bemiddelaar kunnen de Chinezen zich ontworstelen aan die ongemakkelijke positie.
Sommige kenners denken dat China verrast is door de Russische inval in Oekraïne. Ook deze Chinees-Amerikaanse journalist vraagt zich af: werd China door Rusland gebruikt?
De vraag is of Rusland gevoelig zou zijn voor enige druk uit China, en zelfs bereid zou zijn te stoppen met de oorlog. Volgens Moskou-correspondent Geert Groot Koerkamp is dat zeker denkbaar, ook omdat Rusland Europa nog hard nodig heeft.
"Rusland heeft sinds 2014 geschermd met China, door grote gas- en oliecontracten met Peking af te sluiten," legt Groot Koerkamp uit. "De boodschap aan het Westen was, als jullie moeilijk gaan doen over de annexatie van de Krim, dan gaan we ons richten op het oosten. Maar dat was vooral bluf, want die contracten kwamen vooral de Chinezen goed uit. Rusland kan simpelweg niet zo veel gas aan China verkopen als aan Europa. De infrastructuur ontbreekt."
Wanneer Moskou harde taal tegen het Westen gebruikt, doen ze dat met in het achterhoofd dat ze een bondgenoot hebben in China, zegt Groot Koerkamp. "Je zag het tijdens de Spelen. Poetin stond min of meer zij aan zij met Xi Jinping. Vergelijk dat maar eens met die lange tafel waar hij aan zat tegenover Scholz en Macron. Dat is heel demonstratief."
Zonder steun van China, heeft Rusland alleen nog landen als Syrië en Venezuela over als bondgenoot.
Door dat bondgenootschap kan Rusland Peking dus moeilijk negeren. "Rusland is nog meer afhankelijk van de rest van de wereld dan andersom. De afgelopen jaren kon het Kremlin zich machtig voelen door de afhankelijkheid van Centraal-Europa van Russisch gas", zegt Groot Koerkamp. "Maar nu Europa versneld naar alternatieven zoekt, weten ze in Moskou dat ze niet eindeloos door kunnen gaan op de ingeslagen weg."
Met de oorlog is een doos van Pandora opengemaakt, zegt hij. "Er kunnen veel gevolgen voortkomen uit wat het Kremlin nu doet. Rusland had gerekend op meer verdeeldheid in de wereld, in Europa en in Oekraïne zelf. Ze hadden gerekend op het kunnen hanteren van het energiewapen en op de steun van China. Als China er nu strategisch voor kiest om zich met de rest van de wereld tegen de oorlog te keren, dan moet Rusland stoppen."
En als Rusland zelfs China negeert, wordt het voor Moskou een somber toekomstbeeld. "Want dan blijft het land met bondgenoten als Syrië, Venezuela, Nicaragua en een paar eilandstaatjes in de Stille Zuidzee. Dat is het perspectief", aldus Groot Koerkamp.
