Oorlogsdreiging neemt toe: hoe sterk staat Oekraïne tegenover Rusland?
Steeds nadrukkelijker wordt de afgelopen dagen gespeculeerd over een ophanden zijnde Russische invasie in Oekraïne. Onderhandelingen tussen het Westen en Rusland bleken vruchteloos, terwijl de troepenopbouw doorging. Ook een spoedoverleg tussen Rusland en de VS, vanochtend in Genève, leverde geen concrete toezeggingen op.
Moskou wil de garantie dat Oekraïne nooit NAVO-lid zal worden. Ook moeten NAVO-troepen worden teruggetrokken uit Oost-Europese landen als Bulgarije en Roemenië. Zonder zulke garanties zal Rusland 'militair-technisch' optreden, zei president Poetin eerder. De NAVO lijkt geenszins van plan toe te geven aan de Russische eisen.
Hoe bedreigend zijn de Russische bewegingen rond Oekraïne? En kan het Oekraïense leger een eventuele inval afslaan?
Militairen in alle windstreken
Al wekenlang zijn naar schatting 100.000 Russische manschappen gestationeerd langs de Oekraïense grens. Dat komt neer op zo'n 20 tot 25 procent van de landmacht, zegt veiligheidsonderzoeker Danny Pronk van Instituut Clingendael. Op satellietbeelden ziet hij dat er ook veel ondersteunend materieel in het gebied aanwezig is, zoals vrachtwagens en veldhospitalen. Veel 'grondmaterieel' is gebaat bij een bevroren ondergrond, maar de winter in Oekraïne is momenteel vrij mild.
Ook is er apparatuur te zien die communicatie kan verstoren. Interessanter is wat er niét zichtbaar is op satellietbeelden, zoals verkennings- en gevechtsvliegtuigen. "Er zijn berichten dat bommenwerpers richting de grens zijn verplaatst. Die bevinden zich binnen bereik, maar zie je niet op foto's."
Daarnaast zijn er in Wit-Rusland een onbekend aantal Russische militairen gestationeerd, formeel bedoeld voor reguliere militaire oefeningen. Zij zouden zich nabij de Oekraïense grens bevinden, op zo'n 200 kilometer van de hoofdstad Kiev. Ten zuidwesten van Oekraïne zijn al decennialang zo'n 1500 Russische 'vredestroepen' gestationeerd in de afvallige Moldavische regio Transnistrië.
Russische militairen bevinden zich dus zowel ten oosten en ten noorden als zuidelijk van Oekraïne:
De vrees voor een inval is niet alleen gebaseerd op het samentrekken van Russische troepen. Ook andere signalen, zoals een recente grote cyberaanval gericht tegen Oekraïense ministeries en het vermeend terughalen van Russisch ambassadepersoneel uit Kiev, baren Oekraïne zorgen.
Verouderde wapens
Tegenover de Russische militaire aanwezigheid in het grensgebied staat het Oekraïense leger met naar schatting 200.000 militairen. Het land heeft de afgelopen jaren intensief geïnvesteerd in de defensie, onder meer met steun uit het Westen. "De landmacht is gedisciplineerd, gemotiveerd en wordt geleid door capabele officieren", aldus Illia Ponomarenko, defensiejournalist bij de Engelstalige nieuwssite The Kyiv Independent. "Ze houden de oorlog in Donbass al acht jaar vol zonder gedemoraliseerd te raken."
Desondanks kampt het Oekraïense leger met de nodige problemen. "De wapens zijn verouderd, de militairen niet perfect uitgerust en de cyberveiligheid is niet op orde", zegt Ponomarenko. Ook veiligheidsexpert Pronk wijst op het cyberrisico: "Zodra er een invasie komt, wordt alles platgelegd. Ik denk niet dat Oekraïne zich daar heel goed tegen kan verdedigen."
Vanuit het Westen komt steeds meer wapensteun aan Oekraïne op gang, met name vanuit het Verenigde Koninkrijk, de VS en de Baltische staten. "Die wapens, zoals antitankraketten, zijn specifiek bedoeld om een grondinvasie tegen te gaan", zegt Pronk.
Duitsland en Frankrijk zijn terughoudend met wapensteun, ziet Ponomarenko. "Zij worden in Kiev gezien als slap, omdat ze een pact met de duivel willen sluiten", zegt de journalist, verwijzend naar vergeefse pogingen om tot een diplomatieke oplossing te komen met Rusland. De journalist wil daarom benadrukken wat er op het spel staat: "een grootschalige oorlog in het hart van Europa, met een enorme vluchtelingencrisis tot gevolg".
Hoge 'kosten' voor Rusland
In aantallen heeft Rusland dus een beduidend militair overwicht ten opzichte van Oekraïne, maar dat betekent niet dat het Russische leger het buurland eenvoudig onder de voet kan lopen, verwacht Ponomarenko. "Het Oekraïense leger is sterk genoeg om een oorlog voor Rusland zeer kostbaar te maken. Dat zou tienduizenden doden kosten en Rusland politiek en economisch volledig isoleren."
Op satellietbeelden is de troepenopbouw in Rusland te zien:
Ponomarenko verwacht daarom niet dat er een grote Russische invasie komt. "Poetin is niet gek. Als hij meer dan de Krim en de Donbass had gewild, dan had hij daar in 2014 wel voor gezorgd. Het dreigen met oorlog is vooral bedoeld om Oekraïne instabiel te houden en voor binnenlandse propaganda." Hij verwacht dat de Russen hoogstens een operatie in de Donbass zullen ondernemen,
Angst voor 'kleine' aanval
Ook Pronk vindt dat het meest aannemelijk, mocht het tot een invasie komen. Andere scenario's, zoals het creëren van een landverbinding tussen de Donbass en de Krim of een aanval vanuit Transnistrië, acht hij minder waarschijnlijk. Een annexatie van de oostelijke helft van het land, tot aan de Dnjepr bij Kiev, is "denkbaar, maar heel erg moeilijk".
In Oekraïne bestaat de angst dat een 'kleine' aanval, bijvoorbeeld in de Donbass, door het Westen zal worden gedoogd. Dat leek Biden onlangs te suggeren, waarop de Oekraïense president Zelensky twitterde dat er geen "kleine aanvallen" bestaan. "Net zoals er geen 'kleine' slachtoffers bestaan."
