Brandt er 'n groene lamp? Dan is dat huis 'een veilige haven' voor migranten Wit-Rusland

• Kysia Hekster

  Correspondent Europese Unie

Maryla Ancipiuk laat graag zien hoeveel spullen verzameld zijn in de kazerne van de vrijwillige brandweer van Michalowo, een half uurtje van de grens met Wit-Rusland. "Hier is onze watervoorraad. Dat is het allerbelangrijkste aan de grens. We komen mensen tegen in de bossen met flessen vol groen en bruin water, daar worden ze natuurlijk ziek van."

Vanuit heel Polen sturen mensen hulp voor migranten. De loods ligt afgeladen vol. Eten, handschoenen, sjaals, dekens, zelfs een doos met boeken in het Pools. "We hebben ook veel luiers, want er zijn veel baby's onder de migranten. En kijk hier: flessen, pap, babymelk en babykleertjes."

De overheid? "Daar hoeven we niets van te verwachten", zegt de locoburgemeester van het plaatsje smalend. "Die helpen niet, ze werken alleen maar tegen. Ze leggen ons allerlei verboden op. Ze zouden anders moeten handelen."

Pushbacks

Michalowo is een kleine gemeente in het grensgebied, met zo'n 7000 inwoners. De plaats steekt de nek uit voor de migranten die klem zitten aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen. Wit-Russische grenswachten drijven hen naar Polen, Poolse militairen proberen met man en macht te voorkomen dat ze de grens passeren. Daarbij worden migranten zonder pardon teruggeduwd. Asiel aanvragen zit er voor hen niet in. Volgens het internationaal recht mag dat niet, maar volgens het Poolse recht inmiddels wel.

Ondanks alle pogingen de migranten tegen te houden, slagen groepen er toch in de grens met Polen over te trekken. Hoeveel het er zijn is niet te zeggen. Zij zwerven dagen, soms weken door de uitgestrekte bossen van de provincie Podlachië. Polen voerde de noodtoestand in aan de grens; een zone van drie kilometer is verboden gebied voor journalisten en hulpverleners.

'Beeld raak ik nooit meer kwijt'

Ancipiuk mag als locoburgemeester wél de zone in. De tranen springen haar in de ogen als ze vertelt over haar dagelijkse ontmoetingen met migranten. "Hier, kijk op deze foto. Daar zie je een klein meisje in mijn armen. Ik gaf haar wat snoep. Ze omhelsde me en kuste mijn handen. Dat beeld raak ik nooit meer kwijt."

De crisis trekt een wissel op haar eigen gezondheid. "Ik neem al een maand kalmerende middelen, anders hou ik het niet vol. 's Nachts doe ik geen oog dicht. Ik blijf maar op de thermometer kijken hoe koud het buiten is. Ik kan aan niets anders denken dan die kinderen, die vrouwen en mannen in de bossen. Er sterven mensen van de kou. Ik moet ze helpen. De crisis beheerst mijn hele leven."

Wraak van Loekasjenko

De regering ziet niets in het helpen van migranten. Die zijn de verantwoordelijkheid van Wit-Rusland, is de redenering. Dat land haalde ze immers naar de grens toe.

President Aleksandr Loekasjenko wil met het creëren van een migratiecrisis aan de grenzen van de Europese Unie wraak nemen voor de sancties tegen zijn land. Die werden ingesteld na de bruut neergeslagen protesten die volgden op verkiezingen vol fraude. Loekasjenko riep zichzelf opnieuw tot president uit, duizenden mensen werden opgepakt.

In mei dwong hij een vliegtuig op weg van Griekenland naar Litouwen te landen in Minsk. Aan boord zaten de naar het buitenland gevluchte oppositiejournalist Roman Protasevitsj en zijn vriendin Sofia Sapega. De EU kwam met nieuwe sancties en Loekasjenko kwam met een nieuwe troef: vliegtuigen vol migranten.

Maar geopolitiek is niet aan Maryla Anciupiuk besteed. Zij wil de migranten gewoon helpen, ondanks dat de Poolse regering dat niet wil. Daarom heeft ze ook een groene lamp in de raam van haar huis. "Dat is een teken van hoop voor de migranten", zegt ze. "Een veilige haven, waar ze kunnen opwarmen, een kop thee kunnen krijgen. Waar ze hun powerbank kunnen opladen. En misschien wel het belangrijkst: waar ze zeker weten dat de eigenaren de autoriteiten niet opbellen om ze te verklikken."

De locoburgemeester schat dat er zo'n honderd groene lampen branden in huizen langs de grens met Wit-Rusland. Maar buiten Anciupiuk wil niemand in Michalowo hardop vertellen waarom ze migranten willen opvangen. "Mensen zijn bang dat hun buren de politie bellen om ze te tippen, dat er vreemdelingen zijn die ze kunnen komen halen. We zijn een verdeeld land."

Waarom maken migranten deze reis? Nieuwsuur sprak met migranten over hun keuze: