De beroemde Panjshirvallei in Afghanistan lijkt in handen te zijn gevallen van de Taliban. Op een persconferentie claimden de Taliban de controle te hebben over het gebied. Op beelden bij de BBC is te zien hoe de extremistische organisatie een vlag hijst op het kantoor van de gouverneur van Panjshir.
In feite heeft de Taliban per vandaag het hele land in handen. "Het is voor de Taliban een overwinning van grote symbolische waarde, want de vallei was de laatste plek in Afghanistan waar nog gewapend verzet plaatsvond tegen de nieuwe machthebbers", zegt NOS-correspondent Aletta André.
In de Panjshirvallei - op hemelsbreed minder dan honderd kilometer van Kabul - had de 32-jarige verzetsleider Ahmad Massoud zich verschanst met zo'n 6000 lokale militieleden en restanten van het Afghaanse regeringsleger. "Ik hoor dat veel verzetsstrijders nu de bergen zijn ingevlucht en vanuit daar nog steeds vechten, maar het is de vraag hoeveel ze vanuit deze positie nog kunnen bereiken", zegt André.
De strijd om de Panjshirvallei zit vol symboliek voor de Afghanen. Het is een regio die ten tijde van de Sovjetbezetting van Afghanistan in de jaren 80 en tijdens het vorige Taliban-bewind in de jaren 90 nooit is veroverd. Waar het verzet in de regio toen jaren standhield, lijkt het nu in een periode van slechts enkele weken te zijn verslagen. Wat maakt de situatie nu zo anders?
"Een verschil tussen toen en nu is alleen al de omvang van het gebied. Destijds waren ook aangrenzende provincies betrokken bij het verzet", zegt André. Maar een belangrijker verschil is volgens haar de steun die het verzet destijds kreeg van het buitenland. De Amerikanen, India en alle aangrenzende landen behalve Pakistan steunden het verzet van de noordelijke alliantie tegen het Talibanregime van 1996 tot 2001.
"Massoud heeft nu ook gevraagd om steun uit het buitenland, maar niet gekregen. Het lijkt erop dat landen toch liever kiezen voor een goed contact met de Taliban", zegt André.
Dat wordt bevestigd door Jorrit Kamminga, Afghanistankenner van Instituut Clingendael. "Internationale steun voor het verzet in de vallei was er eerst vanwege de Koude Oorlog en later vanwege de oorlog tegen terrorisme. Sinds 2010 zijn we de militaire steun aan het afbouwen, politiek gezien is het nu heel lastig om zo'n regio te steunen."
Minder heldhaftige reputatie
Massoud probeerde de Taliban eerder nog te bewegen tot een diplomatieke oplossing. "De eisen van het verzet zouden echter behoorlijk fors zijn geweest, ze wilden verkiezingen kunnen houden en de wapens behouden. De Taliban wilden juist een volledige overgave", zegt André.
"Daar komt ook bij dat Massoud dan wel de zoon is van de legendarische Ahmad Shah Massoud, maar hij is niet dezelfde man. De zoon heeft lang in het buitenland gewoond en heeft een minder heldhaftige reputatie dan zijn vader", zegt André. Ahmad Shah Massoud is inmiddels al zo'n twintig jaar dood; hij werd vermoord bij een zelfmoordaanslag door al-Qaida.
"Je ziet ook dat het verzet nu niet helemaal verloopt via de etnische scheidslijnen die er eerder waren. De Taliban worden gedomineerd door Pashtun en het verzet door Tadzjieken, maar anders dan in de jaren 90 vechten er nu ook veel Tadzjieken aan de kant van de Taliban. Daardoor kon het verzet minder makkelijk strijders mobiliseren."
Vorige week kreeg een camerateam uit Kabul toestemming om voor de NOS te filmen in de Panjshirvallei. Destijds waren de Taliban het gebied nog niet binnengetrokken. Correspondent Aletta André met de beelden deze reportage:
Wat er nu in de vallei gaat gebeuren, is lastig te voorspellen. "De Taliban zien het als veroverd en ze zeggen dat ze de bevolking hebben bevrijd. Maar of ze verzetsleden gaan oppakken en wie daar dan onder vallen is onduidelijk", zegt André. "Mensen die familie in Panjshir hebben zijn wel erg bang. Contact met hen was vandaag nog niet mogelijk, want de Taliban hebben alle communicatie afgesloten."
Kamminga noemt de verovering van de vallei eveneens vooral symbolisch. "We moeten nu gaan kijken naar de gebieden waar de Taliban heel snel konden doorstomen. Dat was het gevolg van onderhandelingen met allerlei lokale machthebbers. Die moeten nu allemaal iets terugzien." Hij verwacht dat als er nieuw verzet komt tegen de Taliban, het uit een van deze regio's afkomstig zal zijn.
