Oppositie eensgezind: val kabinet is terecht • Viroloog: timing aftreden qua corona rampzalig

Einde van het liveblog

De Tweede Kamer debatteert volgende week over de val van het kabinet en de plannen om een nieuwe toeslagenaffaire te voorkomen.
Het liveblog wordt hierbij afgesloten.

Rutte door als VVD-lijsttrekker, Hoekstra als CDA-lijsttrekker

PvdA-leider Asscher heeft zich donderdag teruggetrokken als lijsttrekker vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire. Maar CDA-leider Hoekstra en VVD-leider Rutte willen zo ver niet gaan. Zij vinden beiden dat het opstappen van het kabinet staatsrechtelijk op zijn plaats is. "Maar het lijsttrekkerschap is wat anders", aldus Hoekstra. Ook Rutte wil die zaken scheiden.

Eensgezindheid over vertrek kabinet: lees hier de reacties

Geen enkele partij in de Tweede Kamer vindt dat het kabinet had moeten blijven zitten. De twee Kamerleden die de zaak aan het rollen hebben gebracht, CDA-Kamerlid Omtzigt en SP-collega Leijten, zeggen wel dat deze stap niet symbolisch mag zijn. De problemen moeten wel opgelost worden, zeggen zij.

Kijk hier wat andere Kamerleden over het vertrek van het kabinet zeiden:

Virologe Marion Koopmans: 'Slechte timing'

De Jonge: Meest eensgezinde kabinetsval ever

Het besluit om op te stappen is in goed overleg genomen, blijkt uit de reacties van de bewindslieden die er vanochtend bij waren. Minister en aankomend CDA-leider Hoekstra zegt dat er vrij snel overeenstemming over was. "Ik vind deze conclusie onvermijdelijk."

Minister en D66-lijsttrekker Kaag heeft soortgelijke woorden: "Als je kijkt naar de diepte en de gelaagdheid van het rapport was het voor mij onvermijdelijk om de juiste politieke consequenties te trekken. Dat betekent het aftreden van het kabinet. En haar partijgenoot Van Engelshoven van Onderwijs zegt ook: We hebben het echt eensgezind gedaan."

Minister De Jonge van Volksgezondheid denkt dat zo'n eensgezind aftreden uniek is. "Iedereen kwam al snel tot de conclusie dat er geen enkele andere conclusie mogelijk was."

Premier Rutte weg bij koning op Huis ten Bosch

Premier Rutte heeft het paleis verlaten. Hij is ongeveer een half uur bij koning Willem-Alexander geweest om het ontslag van zijn kabinet toe te lichten. Rutte liep de trappen af, pakte zijn fiets en reed het hek door. "Een goed weekend", zei hij tegen de wachtende pers.

Gedupeerde ouder Nazan: 'Rutte heeft niet al die incassokosten, geen BKR-registratie'

Werkgevers danken Eric Wiebes, vragen toch om daadkracht

Voor werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland komt het aftreden niet als een verrassing. Ze spreken van een buitengewoon trieste affaire, "vooral voor de gedupeerde ouders." Het onmiddellijke vertrek van minister Wiebes van Economische Zaken noemen ze een aderlating. "Wij danken Eric Wiebes voor zijn enorme inspanningen van de afgelopen maanden om ondernemers door deze moeilijke periode te helpen."

De twee lobbyorganisaties voor het Nederlandse bedrijfsleven hameren op het belang van "noodzakelijke aanpassingen" aan het steunpakket voor ondernemers.

Evofenedex, de ondernemersvereniging voor handel en logistiek, vraagt het demissionaire kabinet slagvaardig te blijven op het gebied van handel en logistiek. "Voor ons land is het wel essentieel dat concrete besluiten die onze nationale en internationale goederenstromen helpen faciliteren, gewoon genomen blijven worden", aldus de vereniging tegen persbureau ANP.

De tekst van de brief van demissionair premier Rutte aan koning Willem-Alexander

Het ministerie van Algemene Zaken heeft de tekst van de ontslagaanvraag aan de koning bekendgemaakt. Lees hier de tekst.

Rutte verlaat fietsend Binnenhof met groepje demonstranten

Premier Rutte is klaar en gaat naar de koning in Paleis Huis ten Bosch. Hij heeft zijn fiets gepakt en moest even door een groepje demonstranten heen, met hulp van politie te paard.

De bewindspersonen verlaten ondertussen het ministerie van Algemene Zaken. Alle ministers wijzen erop dat het kabinet de volledige verantwoordelijkheid neemt omdat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden. Ook benadrukken ze dat het belangrijk is dat de gedupeerden zo snel mogelijk gecompenseerd worden.

Wiebes: ik voel me zwaar medeverantwoordelijk, ik loop hier mee rond

De minister van Economische Zaken legt uit waarom hij per direct stopt. Hij heeft lang met het onderwerp geworsteld. "Ik voel me heel zwaar medeverantwoordelijk. Ik loop hier al heel lang mee rond. Het verlaat mij niet meer. Ik heb lang nagedacht wat ik beter had kunnen doen. Ik heb niet kunnen ontdekken wat ik redelijkerwijs had kunnen weten of doen om dit te voorkomen. En dat maakt het alleen nog maar verdrietiger."

Rutte: Strijd tegen corona kan gewoon door

Demissionair premier Rutte zei dat de strijd van het demissionaire kabinet tegen het coronavirus doorgaat en dat het werk van de bewindslieden ook de komende maanden "onverminderd in het teken van corona" zal staan.

Daarbij voelt het kabinet zich steeds gesteund door een meerderheid van partijen in de Tweede Kamer. "Dat was de afgelopen tien maanden ook zo", aldus Rutte, die een grote eensgezind voelt als het gaat om het bestrijden van die crisis.

Bezorgde reacties in Lelystad: 'Opstappen heel vervelend in deze crisisperiode'

Opstappen was onvermijdelijk, vindt de FNV

Vakcentrale FNV vindt het onvermijdelijk dat kabinet-Rutte III is opgestapt. Wel zegt voorzitter Han Busker dat het van belang is dat de val van het kabinet en het opstappen van minister van Economische Zaken Wiebes geen impact hebben op de economische steunpakketten. "Het behoud van banen moet in deze coronacrisis, samen met de bestrijding van het virus zelf, bovenaan de prioriteitenlijst staan."

De FNV heeft zorgen over het antifraude-systeem van de overheid SyRi, waarmee allerlei gegevens aan elkaar worden gekoppeld om fraude te voorkomen, en trekt de parallel met de toeslagenaffaire. Volgens de vakbond laat het feit dat aan deze wet gewerkt wordt zien dat de les uit de toeslagenaffaire nog niet geleerd is.

Rutte: 'Ontslag aangeboden aan Koning'

Rutte: ik heb niet aan aftreden gedacht

Premier Rutte heeft respect voor het besluit van minister Wiebes om af te treden, maar zelf is hij niet van plan om op te stappen als lijsttrekker. Hij heeft dat ook niet overwogen.

Volgens Rutte is dat in eerste instantie ook aan de partij, en daar heeft hij "alle vertrouwen in". Daarna is het aan de kiezer, aldus Rutte. Op de vraag hoe verantwoordelijk hij zich voelt, antwoordt hij dat hij niet direct maar indirect betrokken was bij de affaire en dat hij "steeds uitvoering heeft gegeven aan de wetgeving. Ik stel wel vast dat dat veel irritatie heeft gegeven."

Rutte vindt dat hij demissionair door kan om effectief leiding te geven aan het bestrijden van de coronacrisis. Een grote meerderheid van de Kamer steunt de bestrijding van de crisis, Rutte voelt het vertrouwen dat te blijven doen.

Bekijk hier de hele verklaring van premier Rutte

Advocaten ouders toeslagenaffaire blij

Advocaat Vasco Groeneveld, die gedupeerde ouders bijstaat, zegt dat zijn cliënten blij zijn dat het kabinet demissionair is geworden. "Maar dat gaat over politieke verantwoordelijkheid. Nu de strafrechtelijke aansprakelijkheid nog", zegt hij in een eerste reactie tegen persbureau ANP.

Groeneveld deed dinsdag namens twintig gedupeerden aangifte tegen vijf (oud-)bewindslieden. Volgens de advocaat hebben zij zich schuldig gemaakt aan ambtsmisbruik.

Advocaat Sébas Diekstra zegt in een eerste reactie dat het aftreden van de verantwoordelijke bewindspersonen "de enige juiste beslissing is na alle ellende waar de overheid vele duizenden burgers in heeft gestort". Diekstra probeert namens een van de ouders met een procedure alsnog gedaan te krijgen dat het Openbaar Ministerie de Belastingdienst strafrechtelijk vervolgt. Vorige week maakte het OM bekend dat de fiscus niet vervolgd wordt.

Op NPO Radio 1 was deze ouder te horen in een extra uitzending van de NOS:

Kabinet komt met nieuwe systeem met 'vergaande besluiten'

Het kabinet heeft een meer dan 20 pagina tellende inhoudelijke reactie geformuleerd op het kinderopvangtoeslagenrapport. Er komt een nieuw systeem voor de informatievoorziening aan de Tweede Kamer en de pers. Zo komt er na afloop van de ministerraad ook achtergrondinformatie vrij over een genomen kabinetsbesluit. En journalisten kunnen meer informatie krijgen via de WOB-regeling. De inhoudelijke reactie wordt straks naar de Tweede Kamer gestuurd.

Rutte: Het is op een verschrikkelijke manier misgegaan

Op zijn persconferentie spreekt de premier over een "snoeihard en fair" rapport. "Het is op een verschrikkelijke manier misgegaan", zegt Rutte. "Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens zijn verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd."

De premier benadrukt dat het kabinet "volledig" verantwoordelijkheid neemt voor het schenden van de rechtsstaat.

Wilders: onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd

Nieuwe maatregel na toeslagenrapport: alle informatie over kabinetsbesluit automatisch openbaar

Het kabinet heeft besloten dat alle notities van ambtenaren en politieke adviseurs die ten grondslag liggen aan een kabinetsbesluit, automatisch openbaar worden gemaakt. In het toeslagenrapport stond scherpe kritiek op het achterhouden van informatie en ambtelijke notities die niet meer gevonden konden worden. De verwachting is dat de nieuwe maatregel vanaf 1 juli ingaat.

Klaver: aftreden is moment van gerechtigheid

Gedupeerde: ik zit te huilen achter het stuur

"Ik zit te huilen achter het stuur", zegt Kristie Rongen, een van de gedupeerden van de toeslagenaffaire. Ze is heel blij met de val van het kabinet. "Dit is zó terecht, het had niet anders gemoeten dan dit."

"Ik heb 12 jaar in de ellende gezeten, het ergste voor mij was dat mijn dochtertje daar heel erg aan onderdoor ging. Zij wilde niet meer leven."

Het was geen fijn leven, zegt Rongen op NPO Radio 1. Ze kon haar kinderen niet altijd eten mee naar school geven. "Af en toe heb ik hen ziek moeten melden omdat ik me daarvoor schaamde en bang was dat mijn kinderen zouden worden afgepakt."

Rutte na persconferentie naar koning

Premier Rutte gaat na de persconferentie zijn ontslag officieel indienen bij koning Willem-Alexander. Het gesprek is op Huis ten Bosch, het woonpaleis van de koning in Den Haag. Het is de eerste keer dat de koning een ontslag aangeboden krijgt van een premier. Het eerste kabinet-Rutte van CDA en VVD viel op 21 april 2012. In die tijd was koningin Beatrix nog staatshoofd.

Minister Wiebes treedt per direct terug, hij geeft straks toelichting

Minister Wiebes van Economische Zaken komt niet terug in het demissionaire kabinet. "Het lijkt me een persoonlijk besluit, ook wel een hard besluit", zegt NOS-verslaggever Xander van der Wulp.

Wiebes was staatssecretaris van Financiën toen de kinderopvangtoeslagaffaire speelde. Als minister van Economische Zaken verrichtte hij het afgelopen jaar veel werk voor economische hulp aan door corona getroffen bedrijven.

Kinderopvangtoeslagaffaire leidde tot de val van het kabinet

Brenninkmeijer: een publicitaire stofwolk

Voormalig Nationaal Ombudsman Alex Brenninkmeijer noemt de val van het kabinet op NPO Radio 1 "publicitair een enorme stofwolk". Het is wat hem betreft wel de vraag of het iets helpt bij de ouders. "Als slachtoffers zeggen dat ze het zien als vorm van erkenning dan is dat mooi, maar er blijft nog heel veel over."

Hij doelt onder meer op de conclusie van de parlementaire ondervragingscommissie, dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden. "Er zijn scheuren ontstaan in de muren van de rechtsstaat, die kun je met de val van het kabinet niet dichtmaken. We moeten kijken naar de oorzaak van die scheuren", zegt Brenninkmeijer, die nu lid is van de Europese Rekenkamer.

Brenninkmeijer benadrukt dat veel politici en anderen betrokken waren bij de toeslagenaffaire. "We hebben het over honderden mensen die in dat geheel een rol hebben gespeeld. Natuurlijk spelen Hoekstra en Rutte ook een rol, maar het is van belang om de problemen onder ogen te zien."

Persconferentie Rutte: 14.15 uur, live te volgen bij de NOS

Premier Rutte zal om 14.15 uur een persconferentie geven. Die is te volgen via deze livestream.

Xander van der Wulp: de ministers hadden niet lang nodig, het kabinet is gevallen

Oppositie reageert op val: 'enige juiste conclusie'

Op Twitter laten de eerste politieke partijen hun mening horen over de val van het kabinet. De PVV noemt het terecht dat het kabinet aftreedt. "Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd", aldus PVV-leider Wilders.

"Oppositiepartij SP wijst erop dat de rechtsstaat is geschonden. "Dit is niet het sluitstuk, maar het begin", aldus Marijnissen. GroenLinks-leider Klaver spreekt over het "enige juiste besluit". En ook Henk Krol vindt het opstappen terecht.

De partij voor de Dieren noemt de val "onvermijdelijk". "Het is een stap naar de werkelijke erkenning van het ongekende onrecht dat ouders en kinderen is aangedaan", aldus partijleider Ouwehand.

'In harmonie en gezamenlijk uiteen'

Er is nog geen toelichting gegeven op de val van het kabinet. Naar verwachting geeft premier Rutte zo een persconferentie. Die is live te zien op onze livestream.

Inmiddels sijpelen er wel dingen naar buiten. Zo zou het overleg in goede sfeer hebben plaatsgevonden. "In goede harmonie en gezamenlijk is het gegaan", zegt een bron rondom het kabinet.

Afspraak in coalitie: over corona blijft kabinet missionair

De vier coalitiepartijen hebben in de ministerraad een deal gemaakt dat het kabinet over de coronamaatregelen missionair blijven opereren. "Alles blijft op dat gebied hetzelfde. Dus voor de coronaplannen blijft er een meerderheid in de Tweede Kamer", aldus Xander van der Wulp.

Kabinet-Rutte III gevallen

Premier Rutte gaat de koning het ontslag van zijn kabinet aanbieden. Twee maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen is zijn derde kabinet gevallen over de kinderopvangtoeslagaffaire. De val zat er al dagen aan te komen en vandaag hakte het kabinet de knoop definitief door.

Premier Rutte geeft straks een persconferentie. Meer nieuws volgt.

Voor de deur wachten op duidelijkheid uit de Rolzaal

Het kabinet is al een paar uur bijeen en nog steeds is er geen duidelijkheid over de eindconclusie van het beraad. De bewindspersonen zitten trouwens niet in de historische Trêveszaal, maar in de Rolzaal, een van de grafelijke zalen in het Binnenhof. De Rolzaal is groter dan de Trêveszaal en daardoor kunnen de ministers beter 1,5 meter afstand houden. Voor de deur van het ministerie van Algemene Zaken staat veel pers te wachten.

Hoogleraar staatsrecht: niet chic als kabinet vandaag opstapt

In De Telegraaf noemt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans het niet chic en een symbolisch gebaar als het kabinet vandaag zou aftreden. Het debat van volgende week in de Tweede Kamer over het rapport van de ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslagen gaat dan geheid niet meer door, zegt hij.

"Het zou echt de koninklijke weg zijn als het kabinet tijdens het debat in de Tweede Kamer, na alle gestelde vragen, zou zeggen: wij vinden dit niet meer uit te leggen, we treden af." Hij vindt ook dat de gedupeerde ouders er niks mee opschieten.

Van Huffelen: er moet een goede reactie voor de ouders komen

Staatssecretaris Van Huffelen, die sinds een jaar verantwoordelijk is voor de toeslagen, vindt het belangrijkste vandaag dat er een goede, inhoudelijke reactie komt voor de ouders. "Zij moeten te horen krijgen van de regering dat zij niet schuldig waren, dat hun schulden worden gecompenseerd en dat hun kinderen weer een goede toekomst kunnen krijgen."

De ministerraad kan beginnen

De meeste bewindspersonen zijn inmiddels binnen. Het is onduidelijk hoelang de ministerraad gaat duren.

Ollongren: politieke verantwoordelijkheid nemen

Minister Ollongren zegt dat er in haar partij, D66, uitvoerig is gesproken over wat er moet worden gedaan. "We vinden het heel belangrijk om verantwoordelijkheid te tonen en te nemen." Maar ze zegt dat de politieke verantwoordelijkheid vandaag op de derde plaats komt. Op de eerste plaats staan de ouders die het slachtoffer zijn geworden, op de tweede de lessen die geleerd moeten worden.

Het kabinet moet wat haar betreft alles op alles zetten om de ouders te compenseren, "maar dat we verder moeten met coronacrisis staat buiten kijf".

'Eerst recht doen aan de ouders'

Minister Kaag zegt dat het in eerste instantie moet gaan over genoegdoening voor de ouders. "En dan gaat het om meer dan compensatie alleen." Ze vindt dat het vertrouwen in de overheid moet worden hersteld, "want de rechtsstaat is geschaad". Op de vraag of het kabinet moet vertrekken, zegt ze: "Ik ben eruit". Dat wil ze niet toelichten.

Minister Schouten denkt er net zo over. Ze wijst erop dat de slachtoffers geen schijn van kans hebben gehad. Ze vindt dat hen politiek recht moet worden gedaan, maar dat er wel voldoende ruimte moet blijven om beleid te blijven voeren op corona. Minister Hoekstra zegt dat de intentie is om "maximaal in te zetten" op de consequenties die het rapport moet hebben.

Alle ministers houden kaarten tegen de borst

Ook de andere ministers houden de kaarten tegen de borst. Koolmees, Van Nieuwenhuizen, Wiebes en Blok zeggen allemaal dat ze de zaak eerst onderling willen bespreken.

Koolmees: "Natuurlijk heb ik een mening en standpunten, maar die deel ik eerst met mijn collega's, als u het niet erg vindt." Blok zegt dat "we natuurlijk gaan luisteren naar de ouders" die het slachtoffer zijn van de toeslagenaffaire.

Ook staatssecretaris Keijzer wilde voor de ministerraad niets zeggen.

Keijzer wil niets zeggen, voor er in de ministerraad over gesproken is

'Het gaat eerst over het ongekende leed dat de ouders is aangedaan'

Minister Van Ark benadrukt dat het in de ministerraad eerst gaat over het ongekende leed dat de ouders in de toeslagenaffaire is aangedaan. Die mensen moet recht worden gedaan en dat is wat de VVD'er betreft belangrijker dan de vraag of het kabinet al dan niet doorgaat. "Het is een loodzware kwestie", zegt ze. "En die zal eerst inhoudelijk besproken worden voordat het gaat over de politieke consequenties."

'Onderwerp 'corona' blijft missionair'

Ook coronaminister De Jonge wil nog niet ingaan op de vraag of het kabinet gaat aftreden. Wel antwoordt hij bevestigend op de vraag of het onderwerp 'corona' missionair blijft. Met andere woorden: ook als het kabinet valt, kan het nog altijd beslissingen nemen over testen, vaccinaties en bijvoorbeeld een avondklok.

Premier Rutte wil nog niets kwijt

De eerste bewindspersonen komen op het Binnenhof aan voor een uiterst spannende ministerraad. Premier Rutte wil nog niets kwijt. "Ik vind dat ik eerst de discussie in het kabinet moet hebben, voordat ik hier met allerlei bespiegelingen kom. Ik spreek u ongetwijfeld vanmiddag weer."

Dag van de waarheid voor kabinet-Rutte III

De ministerraad hakt vandaag definitief de knoop door over het aftreden van het voltallige kabinet-Rutte III. Er was gisteravond toch geen extra ministerraad en de partijleiders van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn na overleg met hun eigen partij naar huis gegaan.

Alles wijst erop dat het kabinet vandaag aftreedt naar aanleiding van het vernietigende rapport over de fraudejacht van de Belastingdienst, de kinderopvangtoeslagaffaire. In dat rapport wordt harde kritiek geleverd op de manier waarop ambtenaren, rechters en bewindspersonen zijn omgegaan met ouders die ten onrechte beschuldigd werden van fraude.